سخنگوی وزارت خارجه چین روز جمعه 7 ژوئن در واکنش به اظهارات منفی جو بایدن درباره ابتکار کمربند و جاده و تأثیرات آن در آفریقا گفت که چین امیدوار است که ایالات متحده به جای در پیش گرفتن راه آسان انتقاد کردن از دیگران، با اقدامات عملی در توسعه و پیشرفت کشورهای آفریقایی نقش مثبت ایفا کند.

رئیس جمهور آمریکا در مصاحبه اخیر خود با مجله «تایم» با لحنی کنایه‌آمیز، چین را به بیگانه‌هراسی متهم کرد و با استفاده از واژه‌های زشت به تحقیر ابتکار کمربند و جاده پرداخت. در واقع بایدن با این اقدام خود نشان داد که در آستانه انتخابات ریاست جمهوری، قصد دارد به شیوه همیشگی دولتمردان آمریکایی با خودداری از دیدن حقایق اساسی و کوچک شمردن دستاوردهای سایر کشورها خود را فردی مقتدر و محبوب برای رأی‌دهندگان جلوه دهد.

بایدن در حالی چین را به بیگانه‌هراسی متهم کرد که در دوران معاصر و به ویژه در چند دهه اخیر چنین اتهامی در مورد چین به هیچ وجه درست نخواهد بود. یکی از عوامل بزرگ موفقیت اقتصادی چین در این دوران، روی آوردن به سیاست گشایش و درهای باز بوده که با حضور گسترده شرکت‌ها و استعدادهای کشورهای مختلف از سراسر جهان در چین همراه شده است. در سال‌های اخیر چین تعهد خود بر گسترش تعامل با جهان و کمک به توسعه متقابل شرکای خود از طریق کاهش محدودیت‌ها در جهت تسهیل فعالیت شرکت‌های بین‌المللی، تقویت فضای کسب‌وکار بین‌المللی مبتنی بر قانون و تشویق شرکت‌های چینی برای حضور گسترده‌تر در کشورهای دیگر را با جدیت بیشتر دنبال کرده است.

از ژانویه تا مارس امسال، چین به بیش از 1.98 میلیون مسافر خارجی اجازه ورود بدون نیاز به روادید به خاک خود را داده که این تعداد266.1 درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته است. در همین مدت، تعداد شرکت‌هایی که با استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی در چین تأسیس شده‌اند، با 19.2 درصد افزایش به 16 هزار و 805 شرکت رسید. اگر چینی‌ها واقعاً بیگانه‌هراس هستند، چگونه می‌توان رشد چشمگیر سرمایه‌گذاران خارجی و موج گردشگران مشتاق برای سفر به چین را توضیح داد؟

بایدن همچنین کمربند و جاده را نیز «ابتکار گورستان مزاحم» خواند. اما در واقعیت، این ابتکار که در سال 2013  توسط رئیس جمهور شی جین‌پینگ مطرح شد، تاکنون پیشگام توسعه بنادر، شبکه‌های راه‌آهن‌ و پارک‌های صنعتی در بسیاری از کشورهای مشارکت‌کننده در آن بوده و باعث پیشرفت قابل توجه زیرساخت‌های این کشورها و ایجاد صدها هزار فرصت شغلی شده است. این ابتکار با انبوهی از پروژه‌های ویژه و برنامه‌های دقیق، یک زندگی بهتر را برای بسیاری از مردم در نقاط مختلف جهان به ارمغان آورده است.

در واقع گفته بایدن نشانگر طرز فکر واقعی ایالات متحده درباره این ابتکار و شاید از این جهت ایالات متحده آن را مزاحم می‌داند که موجب تسهیل روند توسعه مستقل سایر کشورها شده و در نتیجه به طور بالقوه بر منافع سنتی ایالات متحده تأثیر گذاشته شده است.  اوج گرفتن کشورهای جنوب جهانی با پیوستن به کمربند و جاده همان موضوعی است که ایالات متحده را دچار نگرانی کرده است.

سخنان بایدن در ادامه مطرح شدن دیگر نمونه‌های تئوری‌های توطئه است که از سایر مقام‌های آمریکایی در مورد ابتکار کمربند و جاده در گذشته مطرح شده و از جمله آنها می‌توان به «دام بدهی» و یا بهره‌برداری‌های سیاسی پکن در قبال کمک به شرکای خود در کمربند و جاده اشاره کرد. با این حال، آمریکا که چنین با حرارت خود را مدافع مردم کشورهای آفریقایی نشان می‌دهد چندان سابقه خوبی از خود در این قاره بر جا نگذاشته است. چندی قبل و همزمان با سفر رئیس جمهور کنیا به آمریکا، «پولتیکو» به نقل از مطلب «کاترین هورلد» برای روزنامه واشنگتن پست نوشت «صادقانه باید گفت که آمریکا نیاز دارد که با دوستان خود در آفریقا برخورد بهتری داشته باشد چرا که موضوعاتی مانند خروج نیروهای آمریکایی از نیجر و پشتیبانی نزدیک بایدن از اسرائیل، بر روابط آمریکا با آفریقای جنوبی و سایر کشورها در این قاره تأثیر گذاشته است.»

پولتیکو در ادامه با اشاره به وعده‌های عمل نشده بایدن به رهبران آفریقایی در نشست سال 2022 سران آفریقا و آمریکا نوشت که بایدن با وجود متعهد شدن به سفر به آفریقا هنوز چنین کاری را انجام نداده و در صورت عدم تحقق این سفر در طول دوره ریاست جمهوری‌اش، به نخستین رئیس دولت آمریکا از زمان «لیندون جانسون» تبدیل خواهد شد که به عنوان رئیس جمهور پا به قاره آفریقا نگذاشته است.

به نوشته پولتیکو، کامرون هادسون، کارشناس ارشد برنامه آفریقای مرکز مطالعات استراتژیک بین‌المللی آمریکا چنین اقدامی از سوی بایدن را «زخم ناشی از خودزنی» می‌داند و بر این باور است «آفریقایی‌های به عدم توجه مقام‌های سطح بالای ایالات متحده عادت کرده‌اند و ایجاد چنین انتظاراتی و سپس نادیده گرفتن آنها باعث ایجاد یک حس ناامیدی در آفریقا شده است.»

در مقابل چنین رویکردی از سوی بایدن و دولت او، شاهد توجه ویژه رئیس جمهور چین و سایر مقام‌های عالی‌رتبه چین به داشتن ارتباط نزدیک با همتایان خود در کشورهای آفریقایی هستیم. برگزاری نشست‌های چین و آفریقا با حضور سران چین و برگزاری نشست‌های کمربند و جاده با حضور تمام مقام‌های ارشد کشورهای مشارکت‌کننده در این ابتکار به خوبی تفاوت رویکرد چین و آمریکا به همکاری و دوستی با شرکای خود را نشان می‌دهد.