پس از برجسته شدن نقش چین در نظام بین ‌الملل، این قدرت جهانی دیگر نمی توانست نسبت به تهدیدات امنیتی در مناطق مختلف جهان بی تفاوت باشد. با توجه به پیوستگی میان اقتصاد چین و اقتصاد جهانی، پکن با گسترش نقش خود در منطقه به پاسداری از صلح و امنیت جهان بپردازد.

از این رو شاهد هستیم که در دو دهه اخیر، چین نقش مهمی در مسائل مربوط به خاورمیانه ایفا کرده است که عموما به دلیل زاویه داشتن با اقدامات غرب این موارد برجسته نشد. از جمله نقش چین در مخالفت با حضور نظامی آمریکا در افغانستان یا موضع گیری چین در قبال دخالت غرب در سوریه.

اما سال گذشته میانجیگری چین برای از سرگیری روابط دیپلماتیک میان ایران و عربستان به خوبی در عرصه جهانی دیده شد. دو کشور مهم منطقه بعد از 7 سال خصومت و تنش دور جدیدی از همکاری را آغاز کردند که همین اتفاق منجر به خاتمه یافتن جنگ یمن شد.

اما درگیر شدن فعال چین در امنیت منطقه بسیار پیش از این آغاز شده و همانطور که اشاره شد این تلاش ها توسط اشراف رسانه ای غرب نادیده گرفته می شد.

امروز چین یک قدرت شناخته شده بین المللی است که کارنامه خوبی در جهت کاهش تنش ‌های منطقه ‌‌ای دارد. از این رو انتظار می رود در درگیری های اخیر میان ایران و اسرائیل نیز پیش از آنکه تنش به مرحله بحرانی برسد پکن با ترغیب و فشار بر طرفین روند کاهش تنش در خاورمیانه را دنبال کند.

بسیاری از جنگ های بزرگ و ویرانگر جهان با اتفاقاتی کوچک از مرحله تنش به مرحله بحران کشیده شده اند. درحالیکه با مرور تاریخ جای دیپلماسی و میانجیگری را در آن برهه حساس خالی می بینیم. چین این ظرفیت را دارد که با پیگیری نقش تسهیل کننده خود در منطقه مفاهیم امنیتی جدیدی را ترویج دهد و به سلطه طولانی حقوق غرب محور پایان دهد.

اگر این اراده در رهبران چین وجود داشته باشد، در آینده پکن نقش بزرگتری در تسهیل صلح و ثبات جهانی ایفا خواهد کرد. زیرا تامین امنیت خاورمیانه معادل برقرار کردن صلح و ثبات در جهان است. اگر جامعه بین‌ الملل و کشورهای دارای نفوذ‌ در منطقه در برابر زیاده خواهی و جاه طلبی ابرقدرت های غربی مقاومت کنند می توان جهان پر آشوب کنونی را در صلحی عمیق تصور کرد.

در خاورمیانه نیز با مشکل بزرگ نفوذ غرب روبرو هستیم. نتانیاهو در راس دولت مرتبا مرتکب اشتباه می شود، ولی چون از حمایت بی چون و چرای غرب و به ویژه آمریکا برخوردار است اشتباهات دولت تندرو اسرائیل را پایانی نیست. اسرائیل‌ تحت حمایت غرب می‌ تواند به خاورمیانه ضربه های جبران ناپذیری بزند، زیرا از حمایت ایالات متحده آمریکا برخوردار است.

در حال حاضر، سیاست آمریکا در قبال اسرئیل، پذیرش بی چون و چرا است. گویی آمریکا است که توسط اسرائیل کنترل و هدایت‌ می ‌شود. رفتار آمریکا در قبال دولت های یهودی هیچ فضایی برای سازش دولتمردان اسرائیلی باقی نگذاشته است. از این رو وقتی آمریکا از صلح و امنیت در خاورمیانه حرف می زند من را به یاد پینوکیو و دماغ درازش می اندازد. چطور می توان با حمایت بی چون و چرا از جنگ طلبان و پروراندن ایده های خشن و نظامی از صلح حرف زد؟!

آمریکا با حمایت از اسرائیل خود را در برابر خطری بزرگ قرار داده است. زمانی که اسرائیل از نظر نظامی شکست بخورد، آمریکا چاره‌ ای جز مداخله در جنگ نخواهد داشت و با توجه به سابقه نظامی گری ایالات متحده در منطقه، چنین جنگی به معنی پایان هژمون آمریکا در خاورمیانه خواهد بود.

جانبداری مطلق آمریکا از اسرائیل، به رغم قتل عام مردم بی دفاع فلسطین و برخورد وحشیانه نظامیان اسرائیلی با بازماندگان، غیرنظامیان و آوارگان فلسطینی؛ گریبان آمریکا را نیز خواهد گرفت. اشتباهات اسرائیل آسیب بزرگ به اعتبار غرب وارد کرده است. صدمه ای که غرب به صلح در خاورمیانه زد، تا نسل‌ های بعدی در یاد ها خواهد ماند.

در چنین موقعیتی، نقش پکن برای برقراری صلح و آشتی میان کشور های منطقه بسیار پر رنگ است، این مسئولیت نباید موجب نگرانی آمریکا باشد. رویکرد چین به امنیت موجب شده کشور های بیشتری از خاورمیانه جدید که در آن چین سهامدار اصلی است، استقبال کنند.

تلاش های رسانه و تبلیغاتی غرب برای معکوس جلوه دادن این روند تاثیری بر آنچه در واقعیت رخ می دهد نخواهد داشت.

امروز چین به حفظ روابط خوب با همه بازیگران منطقه می بالد. ایران با کمی تغییر در مواضع و برنامه های خود می تواند در زمره شرکای مهم سیاسی و اقتصادی چین قرار بگیرد. این شرایط می تواند بسیاری از اختلافات منطقه ای را با میانجیگری چین حل کند.

ایران بازیگر مستقلی در منطقه است که حاضر نیست زیر پرچم غرب برود. از سویی نقش آمریکا برای دوستانش در خاورمیانه کم رنگ شده است. در این بین چین اشتراک، مواضع و منافع مشترکی با کشور های خاورمیانه دارد و می تواند ایده های خود در مورد امنیت و صلح منطقه را نیز در چهارچوب همکاری ‌ها و شراکت ها جلو ببرد. این روند هرگز به معنی تحت فشار بودن توسط یک قدرت خارجی نیست.

روش آمریکا فشار بر کشور ها است. آمریکا می خواهد از موضع قدرت اعمال نفوذ کند روشی که حتی اگر نتیجه بخش باشد، هرگز جایگزین روابط دوستانه و دیپلماتیک نخواهد شد. تسلط امنیتی غرب و آمریکا مفهومی متفاوت از امنیتی است که زیر سایه همکاری های مشترک ایجاد می شود.

نگاه آمریکا به چین منفی است ولی به عقیده من ایالات متحده با پیش داوری در مورد پکن راه به خطا می رود. ابتکاراتی که چین مطرح می کند در جهت تقویت چند جانبه و در مسیر تحقق صلح و امنیت جهانی است. چین روابط بی نظیری با کشور ها دارد و دشمن تراشی نمی کند. غرب باید بعد از دهه ها تنش افزایی از فضای مناقشه ایران و اسرائیل کنار بکشد و اجازه بدهد حل این مناقشه برای چین اولویت پیدا کند.

نویسنده: علیرضا رجایی، دیپلمات پیشین وزارت امور خارجه ایران

مطالب نوشته شده در این مقاله برگرفته از نظرات شخصی نویسنده است و موضع رسمی بخش فارسی رادیو و تلویزیون مرکزی چین را منعکس نمی‌ کند.