چین به عنوان کشوری برخوردار از منابع عظیم و حکمرانی  مردم محوری، بنیان‌گذار مدلی جدید برای دستیابی به توسعه بود که از دهه‌های گذشته آغاز شده و تا به امروز ادامه دارد. اتخاذ این مدل منحصر به فرد چین را تبدیل به یک قدرت اقتصادی بزرگ در سطح جهانی کرد؛ به نحوی که امروز شاهد هستیم علیرغم پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول مبنی بر نرخ رشد 3 درصدی اقتصاد جهانی در سال 2023 و در حالی که پیش‌بینی کمیسیون اروپا برای نرخ رشد در منطقه یورو عدد 6/0 را نشان می‌داد، چین در میان بزرگ‌ترین اقتصادهای جهانی بیشترین رشد اقتصادی را تجربه کرده است؛ به نحوی که بر اساس آمار، رشد اقتصادی چین معادل بازده اقتصادی سالانه یک کشور متوسط است.

این رشد اقتصادی چشم‌گیر در دوره‌ای که عمده‌ی بازارهای مالی به دلیل چالش‌های ژئوپلیتیکی پیچیده رشد کندی را تجربه می‌کنند اتفاقی نادر است که مهم‌ترین ترین دلیل آن را باید در الگوها‌ی توسعه‌ای منحصر به فرد چینی جستجو کرد. به دلیل تمرکز بر سیاست‌های تنش زدا و برد برد، بر خلاف بسیاری از قدرت‌های بزرگ بین‌المللی، شاهد هستیم که اقتصاد چین در فتح بازار‌های بین‌المللی هر روز موفق تر عمل می‌کند و تصویری روشن از همکاری‌های اقتصادی را برای سایر کشور‌ها ترسیم می‌کند. چرا که تاکید بر روش‌های مسالمت آمیز برای حل اختلافات، احترام به حاکمیت کشورها، مخالف با تحریم، تعهد به عدم استفاده پیش دستانه از سلاح هسته‌ای، حمایت از هنجارهای بین‌المللی و نیز احترام کامل به اصول حاکمیتی کشورها، چین را تبدیل به شریکی قابل اعتماد برای همکاری‌های اقتصادی کرده است. 

ضمن اینکه باید توجه داشت چین در بازارهای داخلی خود نیز بسیار موفق عمل کرده است و در دوره ای که بسیاری از کشورهای توسعه یافته بر اثر تورم و آثار جانبی سیاست‌های پولی شاهد کاهش تقاضا در بازارهای مصرفی داخلی خود هستند، بازار خرده فروشی و کالا‌های مصرفی در چین رکورد بالایی را بر جای گذاشت که این امر نشانه‌ای از موفقیت حاکمیت چین در ایجاد رفاه برای مردم این کشور است. این مساله نیز امری مهم و اثرگذار بر اقتصاد جهانی تلقی می‌شود چرا که این امر چین را به بازاری بزرگ و جذاب برای ارائه کالا و خدمات بین‌المللی تبدیل می‌کند و امکان پویایی و جنب و جوش در اقتصاد جهانی را از این مسیر فراهم می‌سازد. با این وصف بازار داخلی چین از این ظرفیت برخوردار است که به احیای اقتصاد جهانی کمک کند.

موفقیت‌های دولت چین در بازارهای  اقتصاد داخلی و بین‌المللی، در شرایطی که  گزارش «کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل» پیش بینی کاهش تجارت جهانی کالا در سال 2023 تا 7.5 درصد را داشته، موجب ثابت ماندن نرخ واردات و صادرات کالا در چین شده و پیش‌بینی می‌شود چین برای هفتمین سال پیاپی عنوان بزرگ ترین کشور در تجارت کالا را کسب کند که این امر را می‌توان اتفاقی امیدبخش برای توسعه‌ی جهانی دانست. چرا که قدرت‌گیری اقتصادی چین به خصوص برای کشورهای در حال توسعه‌ آسیایی که خاطره تلخ تسلط و زورگویی قدرت‌های غربی را در حافظه دارند، امکانی تاریخی برای توسعه ایجاد می‌کند. این کشورها که برای قرن‌ها رویای خارج شدن از سایه‌ی سنگین غرب را در سر داشتند، با قدرت‌گیری چین امیدوارند که با شکل دادن به همکاری‌های مختلف اقتصادی، صنعتی و علمی پا در مسیر توسعه بگذارند. این خوش‌بینی به خصوص پس از تاکید رهبران چین بر «ساخت جامعه‌ای جهانی با سرنوشت مشترک» بیش از پیش تقویت شده است.

از سوی دیگر با بررسی الگوهای تمدنی به این نتیجه می‌رسیم که کشورهای آسیایی از گذشته سرنوشتی گره خورده با یکدیگر داشته اند. یکی از برجسته ترین نماد‌های این هم سرنوشتی تاریخی، راه ابریشم است که در دوران رونق خود منشا قدرت و ثروت برای‌ تمدن‌های آسیایی بود و عصری طلایی را برای این تمدن‌ها، از شی آن گرفته تا سمرقند و ری و بغداد رقم زد. پیوستگی جغرافیایی در قاره‌ی آسیا موجب شده است که تمدن‌های شکل گرفته در این قاره به لحاظ فرهنگی و اقتصادی نیز به یکدیگر گره بخورند و رهبران چین با درک درست از این واقعیت تاریخی خود را متعهد به توسعه‌ی مشترک بین‌المللی می‌دانند. چرا که به دلیل وجود پیوند‌های جغرافیایی و فرهنگی میان کشورهای آسیایی، تهدیداتی نظیر جنگ، تروریسم، قحطی، مهاجرت و...  به سادگی امکان تسری به سایر نقاط را خواهند داشت و به همین سبب تنها زمانی می‌توان به ادامه دار بودن روند توسعه و ثبات در کشورهای آسیایی اطمینان داشت که امکان توسعه به شکلی فراگیر در قاره آسیا و سپس در تمامی پهنه‌ی به هم پیوسته‌ی آفرواوراسیا(آفریقا، اروپا و آسیا) ایجاد شود.

به همین سبب تاکید رهبران چین بر ابتکارات مختلفی نظیر توسعه جهانی، تمدن جهانی و امنیت جهانی در کنار استفاده از ظرفیت‌های ابتکار پهنه و کمربند و راه (Belt and Road) برای شراکت با کشورهای مختلف اقدامی هوشمندانه و آینده‌نگرانه است که می‌تواند هدف «جهانی با یک سرنوشت مشترک» را محقق سازد.

نکته‌ای مهم که باید در خصوص توسعه چین بیان شود این است که در عصر کنونی، چین علاوه بر ارائه محصولات صنعتی و تکنولوژیک، در ارائه محصولات فکری به جهان نیز پیشگام است و ابتکارات مختلف طرح ریزی شده از سوی این کشور تایید کننده این مدعا است. این امر بیانگر ورود چین به مرحله ‌ای جدید از رشد است که علاوه بر پیشبرد اهداف اقتصادی، اهداف گفتمانی مهمی را نیز در بر می‌گیرد و می‌تواند آغازگر تحولات مثبتی در عرصه جهانی باشد.

در کنار این تلاش‌ها، چین در سیاست‌های اعلامی خود موضوعات مهمی را مورد تاکید قرار داده است که موجب ایجاد دیدگاهی مثبت به این کشور می‌شود. زیرا چین امنیت تمامی کشور‌ها را مرتبط به یکدیگر می‌داند؛ بر منافع مشترک و نتایج برد برد تاکید دارد و همچنین خود را متعهد به پیش برد تمدن جهانی و چند جانبه گرایی می‌داند. تمامی این سیاست‌ها که به صورت رسمی در سخنرانی آقای هان جنگ معاون رییس جمهوری چین، در هفتاد و هشتمین نشست عمومی سازمان ملل نیز مورد اشاره قرار گرفت، زمینه‌های لازم را برای جامعه جهانی به منظور اعتماد به چین به عنوان یک قدرت سازنده‌ی بین‌المللی فراهم می‌کند. از سوی دیگر پافشاری چین بر مخالفت با هژمون گرایی و نیز باقی ماندن در گروه کشورهای در حال توسعه، این کشورها را که شامل بخش عمده‌ای از کشور های آسیایی و آفریقایی می‌شوند، نسبت به توسعه‌ی همکاری ها با چین علاقمند می‌سازد. همه‌ این دلایل در کنار هم موجب می‌شود که در عصر حاضر از چین به عنوان یک کشور دارای ظرفیت برای ترمیم شکاف‌های سیاسی در جامعه بین‌الملل یاد شود و در همین راستا شاهد بودیم که چین در یک نقش آفرینی تاریخی موجب عادی سازی روابط میان ایران و عربستان شد.

با توجه به نقش‌آفرینی مثبت چین در تحولات بین‌المللی و نیز سیاست‌های اعلامی این کشور، جمهوری خلق چین از ظرفیت لازم برای مقابله با تکه تکه شدن جهان و اعتماد سازی مجدد میان کشورها برخوردار است و این موضوعی است که از سوی «بورگه برنده» رئیس مجمع جهانی اقتصاد در نشست سالانه ی این مجمع که چندی پیش در داووس سوییس برگزار شد مورد اشاره قرار گرفت.

بر اساس آنچه بیان شد می‌توان نتیجه گرفت که رشد اقتصادی چین می‌تواند فرصت‌های بیشتری را برای تامین ثبات، امنیت و توسعه در سراسر جهان ایجاد کند. چرا که این کشور بر خلاف سایر قدرت‌ها خود را متعهد به ساخت «جهانی با سرنوشت مشترک» می‌داند و از طریق ابتکارهای مختلف در حوزه کریدورهای اقتصادی، امنیت، توسعه و تمدن جهانی در تلاش است منافع کشورها به یکدیگر گره بزند و از این طریق امکان دستیابی به راهکارهایی مشترک برای رسیدن به توسعه فراگیر در سطح بین‌المللی را فراهم سازد. این ابتکارات که به شکلی نوین بازتاب دهنده‌ی ویژگی‌های فرهنگی این کشور به عنوان یکی از قدیمی ترین تمدن‌های جهان است، توجه و اعتماد جامعه جهانی را نیز به خود جلب کرده است و می‌تواند زمینه ساز شکل گرفتن اجماعی تاریخی میان کشورهای مختلف به منظور دستیابی به صلح و رفاه پایدار در سطح جهان باشد.

نویسنده : فرشاد عادل؛ پژوهشگر مطالعات استراتژیک و دبیر کارگروه راه ابریشم نو در اندیشکده مطالعات راهبردی ایران و چین

مطالب نوشته شده در این مقاله برگرفته از نظرات شخصی نویسنده است و موضع رسمی بخش فارسی رادیو و تلویزیون مرکزی چین را منعکس نمی‌کند.