منطقه جدید شانگهای پودونگ

45 سال پیش در چنین روزی (18 دسامبر 1978) روز مهمی در تاریخ حزب کمونیست چین و جمهوری خلق چین به ثبت رسید. در این روز، حزب کمونیست چین سومین نشست عمومی یازدهمین کمیته مرکزی حزب را برگزار کرد و اصلاحات و گشایش که «یک حرکت کلیدی برای تغییر چین معاصر» خوانده می‌شود، به راه انداخت.

من متولد دهه 1970 هستم. نسل ما از چینی‌ها تمام روند اصلاحات و گشایش را تا به امروز تجربه کرده و با چشمان خود شاهد این تغییرات بزرگ بوده‌ایم: من در یک دهکده کوچک در جنوب چین بزرگ شدم. در دوران ابتدایی اصلاحات و گشایش، هنوز در مدرسه بودم و آخر هفته‌ها و تعطیلات تابستان کارهای کشاورزی انجام می‌دادم؛ در آنموقع بزرگترین آرزوی من این بود که هر چه زودتر مکانیزاسیون کشاورزی محقق شود تا خستگی فعالیت کشاورزی برای کشاورزان کاهش یابد. بعداً برای تحصیل و کار به پکن رفتم و از ساکنان روستایی شنیدم  که در حال حاضر کشت و زرع دیگر اصلاً خسته کننده نیست، چون مدتهاست کشت ماشینی تحقق یافته است.

نوسازی کشاورزی که سرآمد آن کشت با ماشین آلات است، تنها یکی از جنبه‌های مدرنیزاسیون به سبک چینی محسوب می‌شود. در واقع، در بیش از 40 سال پس از اصلاحات و گشایش، چین فرایند صدها ساله صنعتی شدن کشورهای پیشرفته غربی را طی کرده است: از یک کشور کشاورزی عقب مانده به یک «کارخانه جهانی» و از «ساخت چین» به «تولید هوشمند چین» تبدیل شده است،  از «دنبال کننده» نوآوری‌های علمی و فنی به «رقیب برابر» و «پیشتاز» در برخی زمینه‌ها مانند قطار سریع السیر و خودروی انرژی جدید تبدیل شده است.

بسیاری از شخصیت‌های سیاسی، کارشناسان و محققان داخلی و خارجی در حال مطالعه اصلاحات و گشایش در چین هستند و برخی از تجربیات موفقی که آنها خلاصه کرده‌اند به طور گسترده شناخته شده است، مانند ترکیب عبور از رودخانه با تماس با سنگ‌ها و تقویت طراحی در سطح بالا. حمایت و بهبود رهبری حزب و انطباق مارکسیسم با چین؛ آزادسازی مستمر ذهن و ترویج نوآوری تئوریک؛ ابتدا امتحان چیزهای آسان و سپس انجام کارهای دشوار؛ مدیریت رابطه بین اصلاحات، توسعه و ثبات و غیره.

امروز بیشتر درباره رابطه بین اصلاحات، توسعه و ثبات صحبت می‌کنم. چین کشور بزرگی است و حفظ ثبات اجتماعی برای توسعه چین بسیار مهم است. البته برای سایر کشورها نیز مهم است، به ویژه کشورهایی که هدف آمریکا قرار گرفته‌اند. «دنگ شیائوپینگ»، طراح ارشد سیاست اصلاحات و گشایش، می‌گفت کلید اصلاحات و گشایش ما ثبات است و چین نمی‌تواند در هرج و مرج باشد. بدون یک محیط با ثبات، هیچ کاری نمی‌توان انجام داد. با توجه به این موضوع، رویه رایج اصلاحات و گشایش در چین این است که ابتدا آزمایش، بعد جمع‌بندی  و سپس ترویج شود.

 مقایسه دهکده شائو گان از دیروز تا امروز ، اصلاحات مناطق روستایی چین از این دهکده شروع شد.

اصلاحات چین از مناطق روستایی شروع شد. به یاد دارم زمانی که روستاییان «سیستم مسئولیت قرارداد خانوار» را اجرا کردند، در ابتدا مخالفت می‌کردند، اگرچه غذای کافی نداشتند، اما بسیاری از مردم به زندگی جمعی عادت داشتند و حاضر به «ریسک» برای تولید به صورت خانوادگی نبودند. اگرچه در آن زمان «تولید پیمانکاری خانگی» در برخی نقاط چین به شدت رواج داشت، اما بیشتر مناطق روستایی هنوز تردید داشتند. با این حال دولت تصمیمی کلی نگرفت، بلکه به خواسته روستاییان کاملاً احترام گذاشت و اجازه داد برخی مناطق پیش بروند، برخی مناطق به آرامی تغییر کنند و برخی از روستاها مجاز به ادامه فعالیت اقتصاد جمعی بودند.

در آن زمان ساکنان دهکده من تصمیم گرفتند ابتدا اقدام انتقالی یعنی «تولید پیمانکاری گروهی» اجرا شود، پس از واگذاری تولید به گروه، اشتیاق کشاورزان برای تولید به شدت افزایش یافت. در آن سال برداشت خوبی صورت گرفت. سال دوم، همه روستاییان خواستار پیوستن مستقیم به اجرای «تولید پیمانکاری خانگی» شدند.

 شهر شنجن از دیروز تا امروز 

اصلاحات نظام اقتصادی شهری چین پیچیده‌تر و دشوارتر بوده‌ است. یکی از نکات برجسته اصلاحات شهری تاسیس مناطق ویژه اقتصادی برای آزمایش است؛ بعد از آزمایش و جمع بندی تجربیات، این مناطق به عنوان محل‌هایی برای محک زدن تمام ابعاد و شرایط برای اصلاحات و گشایش در سراسر کشور به عنوان الگو مد نظر قرار داده شدند. چهار منطقه ویژه اقتصادی، «شنجن»، «جوهای»، «شان توئو» و «شیامن» در سال 1980 تأسیس شدند. اولین دسته از 14 شهر ساحلی در سال 1985، منطقه ویژه اقتصادی «هاینان» در سال 1988 و منطقه جدید «شانگهای پودونگ» در سال 1992 تأسیس شدند. اقتصاد چین تحت تأثیر این آزمایش‌ها و نقش محرک مناطق ویژه اقتصادی، نشاط زیادی به خود گرفته و به سرعت به دومین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل شده است.

رابطه اصلاحات، توسعه و ثبات را می‌توان به رابطه بین «ثبات» و «پیشرفت» نسبت داد. نشست کار اقتصادی کمیته مرکزی حزب کمونیست چین که چندی پیش به پایان رسید عنوان کرد که در سال آینده ما باید بر جستجوی پیشرفت براساس حفظ ثبات، ارتقای ثبات از طریق پیشرفت و ابتدا رویش و سپس شکستن اصرار کنیم. این جملات رابطه دیالکتیکی بین «ثبات و پیشرفت» و «رویش و شکستن» را به خوبی خلاصه می‌کند. «جستجوی پیشرفت براساس حفظ ثبات» ریتم اصلی کار است که باید برای همیشه رعایت شود، نه می‌توان شتاب‌زده و کورکورانه عمل کرد و نه ترسو بود و نه بیش از حد به دنبال ثبات، چرا که فرصت‌ها از دست می‌روند. آزمایش، ابتکار و نوآوری جسورانه برای ایجاد دنیای جدید باید ترغیب شود.

با ورود چین به مرحله جدیدی از توسعه، وضعیت داخلی و بین‌المللی دستخوش تغییرات عمیقی شده و مشکلات و چالش‌های تازه یکی پس از دیگری پدیدار شده‌اند. پاسخ چین عبارت است از تعمیق همه جانبه اصلاحات، گسترش گشایش درب به خارج، ادامه ترویج ساخت اقتصاد باز جهانی، ترویج همه جانبه ساخت کشوری قدرتمند و جوان سازی ملی با مدرنیزاسون به سبک چینی، و در عین حال ایجاد فرصت‌های بیشتر برای جهان با توسعه خود.

 نویسنده: لوئو لایی آن تحلیلگر سیاسی و روزنامه نگار چین