«ابتکار کمربند و جاده» که «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین از آن به عنوان «پروژه قرن» ستایش کرد، در سال 2013 اعلام شد. این ابتکار به عنوان شبکه گسترده‌ای از زیرساخت حمل و نقل، انرژی و مخابرات هدفش پیوند تجارت دریایی و زمینی است و به شکلی مستمر از آسیا تا اروپا، آفریقا، اقیانوسیه و آمریکای لاتین کشیده شده است.

در میان کشورهای شرکت کننده در ابتکار کمربند و جاده،‌ بزرگترین بلوک متعلق به آفریقاست. از 53 کشور آفریقایی که روابط دیپلماتیک با چین دارند، 52 کشور به علاوه «کمیسیون اتحادیه آفریقا» اسناد همکاری کمربند و جاده با چین به امضاء رسانده‌اند.

با این وجود در برخی مناطق، به طور خاص غرب، رابطه بسیار نزدیک ایجاد شده میان چین و آفریقا همانگونه که به شکلی قدرتمند در همکاری استوار و رو به رشد تحت چارچوب ابتکار کمربند و جاده انعکاس یافته، باعث سطح بالایی از انتقادها شده است.

غربی‌ها بر اساس یک روایت چین‌هراسانه و مبتنی بر هشدارهای قیم‌مابانه به طور مکرر درباره رابطه فوق به آفریقایی‌ها هشدار می‌دهند و آن را به شکل غیرقابل توجیهی منفی، ترسیم کرده و در خصوص خطرات ادعایی فعالیت‌های «چپاولگرانه» چین در قاره سیاه لفاظی می‌کنند.

علی‌رغم این نگرانی‌ها و با وجود این حقیقت که ابتکار کمربند و جاده از زمان آغاز راه خود با چالش‌های متعددی روبرو بوده، حجم عظیمی از تحقیقات با قاطعیت انتقادات موجود را رد کرد و در عین حال جمعیت‌های بسیاری از کشورهای آفریقایی در واقع چین و ابتکار کمربند و جاده را به گونه‌ای بسیار متفاوت می‌بینند.

از نظر بسیاری از کشورهای آفریقایی، حضور چین در این قاره همانطور که توسط ابتکار کمربند و جاده نیز تجسم یافته، نیازهای گوناگون مردم محلی را پاسخ گفته، توسعه را ارتقاء بخشیده و به بهبود استانداردهای زندگی کمک کرده است.

«فردریک گولوبا موتِبی» پژوهشگر و تحلیلگر مستقل اوگاندایی گفت: چین آن طور که جهان غرب حس می‌کند برای استثمار آفریقا اینجا نیست زیرا وقتی به توسعه زیرساخت آفریقا نگاه می‌کنید متوجه می‌شوید ابتکار کمربند و جاده در حال کمک به آفریقاست تا خود را متحول کند.

مطالعه‌ای که سال 2022 توسط اندیشکده کنیاییِ «شبکه اقتصادی بین منطقه» منتشر شد، نشان داد که چین در تکمیل به هنگام پروژه‌های زیرساخت در آفریقا واقعا پیشتاز است و به شکل محسوسی به توسعه این قاره کمک کرده است.

چین در بخش انرژی به تنهایی بیش از 36 پروژه را در دستکم 19 کشور آفریقایی پایه گذاری کرده است. به علاوه چین به کشورهای آفریقایی کمک کرده تا بیش از 6 هزار کیلومتر راه آهن، 6 هزار کیلومتر جاده و حدود 20 بندر و دیگر زیرساخت‌های مهم را بسازند. بنا بر این نه فقط به شکلی قابل توجه حمل و نقل و تجارت میان چین و قاره سیاه بهبود یافته بلکه پیوندهای درون قاره‌ای را نیز شتاب بخشیده و تنگنایی که سال‌ها آرمان‌های توسعه پایدار آفریقا را عقب نگه داشته بود، بر طرف کرده است.

علاوه بر این، تحت چارچوب کمربند و جاده ده‌ها منطقه اقتصادی و تجاری در 16 کشور آفریقایی راه اندازی شده است. این امر به توسعه صدها کسب و کار، ایجاد شغل و جذب میلیاردها دلار سرمایه گذاری منجر شده است.

لازم به ذکر است با اینکه بسیار از انواع سنتی زیرساخت در کانون ابتکار کمربند و جاده در آفریقا قرار دارد اما فناوری دیجیتال نیز یک حوزه روزافزون مهم برای رشد و توسعه محسوب می‌شود.

باید این نکته را نیز بخاطر داشت که ابتکار کمربند و جاده و سرمایه گذاری چین و تعامل گسترده‌تر، به شکل ویژه‌ای برای حرکت به سوی جلوی آفریقا ضروری است با توجه به این واقعیت که قاره سیاه کانون برخی از اقتصادهای سریع‌الرشد جهان، دارای جمعیتی جوان و طبقه متوسطی است که سریعا در حال افزایش هستند.

ابتکار کمربند و جاده به آفریقا کمک کرده تا مجموعه‌ای از نتایج مثبت را در حوزه‌های متعدد به بار بنشاند و روابط این قاره را با چین تعمیق بخشد. 

با نگاه به آینده، مشارکت مداوم آفریقا در چارچوب ابتکار کمربند و جاده به آن شمار زیادی فرصت‌ها را خواهد بخشید و ظرفیت توسعه و رفاه بیشتر را به ارمغان خواهد آورد. بنا بر این می‌توان گفت حضور «چپاولگرانه» ابتکار کمربند و جاده در آفریقا آن گونه که برخی غربی‌ها غلو می‌کنند، یک دروغ محض است.