شی جین پینگ، رئیس جمهوری خلق چین، در سفر اخیر خود به شهرستان بایانور منطقه خودمختار مغولستان داخلی، در همایش تدابیر جامع بیابانزدایی تاکید کرد باید دیوار سبز محافظ شمالی کشور را به منظور ایجاد معجزه ای در زمینه بیابانزدایی، محکم تر ساخت و ضمن تداوم بخشیدن به این کار  نباید از سختی ها و دشواری های پیشرو هراس داشت.

عکس: شی جین پینگ در حال بازدید از مزرعه جنگلی شین‌هوا در شهرستان بایانور منطقه خودمختار مغولستان داخلی در سه شنبه

در چنین شرایطی این پرسش ها مطرح می شود که بیابانزدایی در شمال چین چه نتایجی داشته است؟ چگونه می توان یک معجزه جدید در بیابانزدایی را رقم زد؟ این کار بر امنیت اکولوژیک چین و جهان چه تاثیراتی خواهد گذاشت؟ در این متن به تحلیل این موضوعات می پردازیم.

از «عقب نشینی ساکنان براثر گسترش بیابان» تا «عقب نشینی بیابان براثر گسترش فضای سبز»

بیابان زایی به عنوان یکی از چالشهای عمده اکولوژیکی جهان، بقای انسان و توسعه جهان را با خطر جدی مواجه کرده است. در همین حال، چین یکی از کشورهای شاهد شدیدترین فرایند بیابان زایی شناخته می شود. بیابان های چین عمدتاً در مناطق شمال غرب، شمال و شمال شرق کشور قرار دارند و چینی ها به این مناطق، «مناطق سه گانه شمالی» می گویند.

منطقه خودمختار مغولستان داخلی که این بار شی جین پینگ از آن بازدید کرد، یکی از مناطقی است که بیشترین بیابان زایی و شنزار چین را دارد طوری که در آنجا، پنج بیابان و پنج شنزار در مقیاس بزرگ وجود دارند.

به منظور کاهش طوفان شن، دولت چین در اواخر دهه 1970 شروع به اجرای پروژه جنگلهای مصنوعی محافظ در مناطق شمال غرب، شمال و شمال شرق یعنی همان مناطق «سه گانه شمالی» کرد. این پروژه معروف به «دیوار سبز» در مدت 70 ساله انجام می شود و 8 فاز در بردارد که 5 فاز آن انجام شده و ساخت فاز ششم آن در جریان است.

عکس: نمایی از جنگل محافظ «مناطق سه گانه شمالی» در استان «هه بی»

پس از بیش از 40 سال تلاش بی وقفه، وضعیت توسعه اقتصادی و اکولوژیکی مناطق بیابانی دستخوش تغییرات جهشی شده طوری که وضعیت از حالت«عقب نشینی ساکنان براثر گسترش بیابان» در تحولی تاریخی به حالت «عقب نشینی بیابان براثر گسترش فضای سبز» تغییر یافته است.

در این مدت، نرخ پوشش جنگلی در مناطق «سه گانه شمالی»، از 5.05 درصد در سال 1977 به 13.84 درصد در سال 2020 افزایش یافته است. مخصوصا در ده سال گذشته، بیش از نیمی از زمین های بیابانی قابل احیا در چین احیا شده اند. شی جین پینگ، رهبر چین در این باره گفته است که چین برای بیابانزدایی به مسیری منحصر به فرد و سازگار با طبیعت، شرایط عینی و مشخصات جغرافیایی کشور دست یافته است.

عکس: دریاچه «وو لیانگ سو» شهرستان بایانور منطقه خودمختار مغولستان داخلی چین

عکس: بخش «بنر اتوگ پیشین» شهرستان «اوردوس» منطقه خودمختار مغولستان داخلی، آوریل 2023. به دلیل کار طولانی مدت با بیل، «تسائو جا وا» دیگر نمی تواند دست های خود را کاملا صاف کند. او که نزدیک به 80 سال سن دارد، از 16 سالگی آغاز به درختکاری در بیابان کرده و در طول بیش از 60 سال، 133 هکتار زمین شنی را به جنگل تبدیل کرده است.

به گفته آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل ، چین پیش از هر کشور دیگری، نرخ افزایش تخریب زمین خود را به صفر رسانده  و  هر دو مورد بیابان‌زدایی و شنزارزدایی را تحقق بخشیده و به تحقق هدف به صفر رساندن افزایش تخریب زمین تا سال 2030 در جهان کمک زیادی کرده است.

از دیوار بزرگ کهن تا دیوار سبز محافظ امروز

دیوار بزرگ و معروف چین یک پروژه دفاعی نظامی قدیمی است که ساخت آن  2 هزار سال پیش آغاز شده است. امروز، جنگلهای مصنوعی محافظ مناطق «سه گانه شمالی» نیز به عنوان یک حصار اکولوژیکی تلقی می شود و برای تضمین امنیت اکولوژیکی شمال چین از اهمیت زیادی برخوردار است. شی جین پینگ به آن، «دیوار سبز بزرگ» می گوید.

رهبر چین به حفاظت از محیط زیست اهمیت زیادی می دهد و معتقد است این کار برای نسل کنونی و نسل های آینده بشر رفاه زیادی به ارمغان خواهد آورد. با توجه به افزایش هجوم طوفان شن به شمال چین در سالهای اخیر، او تاکید کرده است فرایند بیابانزدایی همانند فرایند هل دادن یک توپ سنگی بزرگ از دامنه کوه به سوی قله است که در صورت کوچکترین کوتاهی تمام پیشرفت کار از بین می رود و از آن به عنوان یک رسالت تاریخی طولانی مدت یاد می کند.

عکس: شهرستان آقسو منطقه خودمختار اویغور شین جیانگ، سپتامبر 2020. ضلع شمال غربی صحرای تکلمه‌کان که در گذشته پوشیده از ماسه و گرد و غبار بود، حالا به سدی سبز برای کنترل باد و شن تبدیل شده است.

او درباره چگونگی تحکیم این «دیوار بزرگ سبز» فرمان هایی را نیز صادر کرده است که به این ترتیب هستند:

یک، باید بر تدابیر جامع و سیستماتیک برای مدیریت و حفاظت از بخش های طبیعت کره زمین مانند کوه، منابع آبی، جنگل، مزارع کشاورزی، دریاچه، چمن و بیابان پایبند بود و ضمن مدیریت هماهنگ بر همه بیابانها، منابع آبی و کوه ها، باید سیستم های اکولوژیکی لازم را نیز در جنگل ها، مراتع، تالاب ها و بیابانها پرورش داد تا پس از ده سال، جنگلهای محافظ «سه گانه شمالی» به یک سد امنیتی اکولوژیکی محکم با کاربردهای کامل تبدیل شود.

دو، باید به روشهای علمی در بیابانزدایی از جمله استفاده مناسب از منابع آب، پرورش جنگل ها و مراتع کم مصرف از لحاظ آبیاری، و برنامه ریزی مناسب درباره انواع و تراکم جنگل ها و مراتع، ادامه داد.

سه، باید به مبادلات و همکاری های بین المللی و اجرای کنوانسیون سازمان ملل برای مبارزه با بیابان‌زایی پرداخت و فعالانه در تلاشهای جهانی برای کنترل بیابان زایی شرکت کرد؛ در این کار باید به همکاری با کشورهای همسایه اولویت داد و همکاری ها با کشورهای مشمول ابتکار «کمربند و جاده» را آغاز و کشورها را به تبادلات درباره سیاستهای بیابانزدایی و به اشتراک گذاری اطلاعات مربوطه تشویق کرد.

عکس: پارک ملی بیابان «هوانگ شا تو» استان «چینگ های»، ژوئن 2021. ساکنان محلی که دوره های آموزشی لازم را طی کرده اند، در حال نصب پوشش کاهی بر زمین بیابانی به منظور تثبیت شن و ماسه هستند.

عکس: مقایسه سیمای جنگل مصنوعی«سای هان با» در دهه های 60 و 70 قرن گذشته و سال 2021. با 60 سال تلاش بی وقفه، بزرگ ترین جنگل مصنوعی جهان یعنی «سای هان با» ساخته شده و جایزه «زمین برای زندگی» سازمان ملل را نیز از آن خود کرده است.

بخش «چیه مو» منطقه خودمختار اویغور شین جیانگ. ساکنان محلی در حال برداشت یک محصول کشاورزی به نام سیتانش بیابانی (Cistanche deserticola) هستند که به «جینسنگ بیابانی» نیز معروف است. کشت این نوع از محصول کشاورزی برای ساکنان محلی سود زیادی به همراه آورده است.