«قاسم جومارت توکایف» رئیس جمهور قزاقستان در آستانه برگزاری اولین «نشست چین-آسیای مرکزی» مصاحبه اختصاصی با رادیو و تلویزیون مرکزی چین در برنامه «مصاحبه سطح بالا» را پذیرفت. نسخه کامل 30 دقیقه‌ای این برنامه در شامگاه جمعه 12 مه (22 اردیبهشت) روی آنتن رفت. آنچه در پی می‌آید بخش‌هایی از این مصاحبه است.

کمک‌های محسوس چین به ایجاد یک جهان باثبات

مجری: چین طی سال‌های اخیر مجموعه‌ای از ابتکارات را مطرح کرده که شامل ساخت جامعه‌ای با سرنوشت مشترک برای بشریت، ابتکار امنیت جهانی، ابتکار توسعه جهانی و ابتکار تمدن جهانی است. ارزیابی شما از این ابتکارات که توسط «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین و طرف چینی ارائه شده، چیست؟

توکایف: من ارزیابی بالایی از این ابتکارات دارم. این ابتکارات کمکی واقعی به ساخت یک جهان با ثبات و قابل‌پیش‌بینی است. قزاقستان از این ابتکارات که توسط رئیس جمهور شی جین پینگ مطرح شده، حمایت می‌کند. فکر می‌کنم بی شک این ابتکارات تاثیری مثبت بر توسعه جهان خواهند داشت. هیچ گونه تبعیض، تحریم و اعمال زور در این جهان نباید وجود داشته باشد و دوستی و همکاری باید در جوی مملو از حسن نیت تعمیق یابد.

مداخله‌گری قابل پذیرش نیست

مجری: آقای شی گفته که مسیر توسعه چین که همان مدرنیزاسیون به سبک چینی است، این افسانه که مدرنیزاسیون با غربی‌شدن برابر است را به شکست کشانده است. شما به عنوان یک کارشناس روابط بین‌الملل، دیپلمات و رهبر ملی چه برداشتی از این جمله دارید؟ مدرنیزاسیون به سبک چینی را چگونه می‌بینید؟

توکایف: قزاقسستان و چین هر دو جزو کشورهای آسیایی هستند بنا بر این غربی‌شدن برایشان کارایی نخواهد داشت. ما مسیر توسعه خودمان را داریم. اما در عین حال باید از تجربه سودمند کشورهای دیگر فرا بگیریم از جمله کشورهای غربی. برای مثال در حوزه‌های فناوری و آموزش فکر می‌کنم ما باید از همدیگر یاد بگیریم و به همدیگر سود برسانیم. اما در عین حال، امور داخلی تمام کشورها نباید هدف مداخله خارجی قرار بگیرد.

نزدیکی بیشتر چین و آسیای مرکزی

مجری: ژانویه سال گذشته، نشستی ویدئویی برای گرامیداشت سی امین سالگرد برقراری روابط میان چین و پنج کشور آسیای مرکزی برگزار شد. نخستین «نشست چین-آسیای مرکزی» قرار است در ماه جاری میلادی برگزار شود. انتظارات شما از برگزاری نخستین نشست چین-آسیای مرکزی چیست؟

توکایف: من انتظارات بالایی از این نشست که قرار است در «شی‌آن» برگزار شود، دارم. چین در حال ایفای نقشی مهم و فزاینده در آسیای مرکزی است. معتقدم که سران دیگر کشورهای آسیای مرکزی نظر مشابهی با من دارند. ما از روابطمان با چین نفع بزرگی می‌بریم و هر کاری انجام می‌دهیم تا بتوانیم همکاری خود با یکدیگر را تعمیق بخشیم.

مجری: نظراتی وجود دارد مبنی بر اینکه تعاملات میان چین و آسیای مرکزی در حال نزدیک‌تر شدن است. برخی نگرانند که این تعامل نزدیک و روزافزون بر توازن ژئوپلتیکی تاثیر منفی بگذارد. نظر شما در این باره چیست؟

توکایف: مردم نباید درباره این موضوع نگران باشند زیرا نیات ما شفاف و صادقانه است. در واقع، چین به دومین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل شده و حجم اقتصادی آن عظیم است. باید اهمیت چین را به رسمیت بشناسیم و رابطه‌ای بسیار خوب با آن داشته باشیم.

سازمان همکاری شانگهای هرگز «نسخه شرقیِ ناتو» نیست

مجری: قزاقستان امسال ریاست چرخشی سازمان همکاری شانگهای را بر عهده خواهد گرفت. نقش این سازمان را در چشم انداز ژئوپلتیکی در حال تغییر چگونه ارزیابی می‌کنید؟ به نظر شما پس از ریاست قزاقستان بر سازمان شانگهای، این کشور چه تغییراتی برای آن انجام خواهد داد؟

توکایف: واقعیت‌ها ثابت کرده‌اند که سازمان شانگهای یک سازمان بسیار امید بخش و تاثیرگذار است. این امر به دلیل وجود چین است که از همان ابتدا، قویا از توسعه سازمان همکاری شانگهای حمایت کرده است. سازمان همکاری شانگهای از سازوکار نشست پنج کشور در شهر شانگهای در سال 1996 متولد شد. من در آن زمان به عنوان وزیر خارجه قزاقستان، در مراسم افتتاحیه حضور داشتم. بنا بر این در فعالیت‌های سازمان شانگهای از همان ابتدا شرکت‌ کرده‌ام و این افتخار بزرگی برای من است. قطعا قزاقستان به عنوان کشور میزبان ریاست سازمان شانگهای و شورای سران عضو آن از هر تلاشی برای بالا بردن ظرفیت این سازمان فروگذار نخواهد کرد. تصور می‌کنم سازمان همکاری شانگهای بسیار مشهور و در جهان امروز بسیار تاثیرگذار است.

مجری: برخی دوستان غربی کنجکاوانه از من می‌پرسند سازمان همکاری شانگهای، چه نوع سازمانی است؟ آنها می‌پرسند آیا این «نسخه شرقی ناتو» است؟ شما به این شبهه و کنجکاوی آنها چه پاسخی می‌دهید؟

توکایف: سازمان همکاری شانگهای منحصربفرد است به گونه‌ای که ما یک دستور کار بسیار متنوع داریم. ما نه فقط در حوزه‌های امنیتی و نظامی بحث و اقدام می‌کنیم بلکه تصمیماتی در خصوص همکاری اقتصادی و تجاری، همکاری سرمایه گذاری و تعاملات فرهنگی نیز می‌گیریم. این یک واقعیت است و بزرگنمایی ظرفیت سازمان شانگهای نیست. به نظر من هنوز فرصت‌های زیادی برای این سازمان در آینده وجود دارد. ضروری است که با همکاری با یکدیگر این سازمان را به سطح بعدی برسانیم تا از ظرفیت آن سود ببریم و برای مردممان رفاه ایجاد کنیم.

موافق «تئوری تهدید چین» نیستیم

مجری: برخی کشورها طی سال‌های اخیر در مواجهه با شرایط بین‌المللی چین را به اصطلاح یک «تهدید» ترسیم کرده‌اند. این امر نه فقط در اظهارات بلکه در سیاست‌های واقعی آنها انعکاس یافته است. آنها دشمن چین هستند و سعی در «جدا کردن» چین و مهار چین دارند. ارزیابی شما از این موضوع چیست؟

توکایف: بابت این موضوع متاسفم و با آن موافق نیستم. ما از چنین مفهومی حمایت نمی‌کنیم. از نظر قزاقستان عمیقا این باور وجود دارد که چین دوست خوب ماست. با نگاهی به تاریخ می‌بینیم چین هیچگاه به مردم قزاقستان آسیب نزده است. ما حافظه تاریخی را ارج می‌نهیم.

مخالف «استقلال تایوان»

مجری: با توجه به مساله تایوان، شما مکررا در موقعیت‌های عمومی فراوان تاکید کرده‌اید که حفظ تمامیت ارضی تمام کشورها از بیشترین اهمیت برخوردار است. همچنین اخیرا مخالفت خود را با «استقلال تایوان» ابراز داشته‌اید. لطف بفرمایید دیدگاه خود را بیشتر توضیح دهید.

توکایف: به نظرم همه در جهان باید به وضوح دریابند که تایوان بخشی از چین است. منشور سازمان ملل اصل مهم احترام به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی را ایجاد نموده است. این اصل همچنین در «منشور سازمان همکاری شانگهای» و «اعلامیه سازمان همکاری شانگهای» مورد تاکید و تصریح قرار گرفته است. از نظر قزاقستان از این روشن‌تر و واضح‌تر نمی‌تواند باشد. ما قاطعانه بر این باوریم که تایوان بخشی از چین است و هیچ تردیدی در این باره نداریم

مجری: آیا شما از اتحاد مجدد دو سوی تنگه تایوان حمایت می‌کنید؟

توکایف: بله البته حمایت می‌کنم. معتقدم که اتحاد مجدد دو سوی تنگه تایوان دیر یا زود اتفاق خواهد افتاد. چینی‌هایی هستند که در جزیره تایوان زندگی می‌کنند و چینی‌هایی هستند که در سرزمین اصلی در حال زندگی هستند و البته در نهایت آنها به هم خواهند پیوست.

تجربه تحصیل و زندگی در چین

مجری: شما یکی از معدود رهبران خارجی هستید که می‌توانید به راحتی به زبان چینی حرف بزنید. این توانایی بر نگرش شما بر چین چه تاثیری گذاشته است؟ شما حدود هشت سال در چین تحصیل و زندگی کردید؟ درست است؟

توکایف: من از سال 1983 تا 1984 برای تحصیل و گذراندن دوره‌های آموزشی در خصوص فرهنگ چین و زبان چینی به دانشگاه «زبان و فرهنگ پکن» رفتم. واقعا از زندگی در چین لذت بردم و این مدت فرصت یادگیری فرهنگ و زبان چینی را در اختیارم قرار داد. واقعا مردم و سنت‌های فرهنگی چین را دوست دارم. روزهای حضورم در چین به گرانبهاترین دوران زندگی‌ام تبدیل شده‌اند.

مجری: شنیده‌ام که در کوچه‌های شهر دوچرخه‌سواری می‌کردید، درست است؟

توکایف: بله همینطور است.

مجری: برای دیدن مناطق مختلف؟

توکایف: دقیقا. من واقعا از این کار لذت می‌بردم.

مجری: از احساستان برایمان بگویید. از نظر شما مقایسه چین در حال حاضر و گذشته چگونه است؟

توکایف: پکن در آن زمان بسرعت در حال توسعه بود. طی سیاست اصلاح و گشایش، کل چین بسرعت در حال توسعه بود و یک منظره رفاه وجود داشت. من شاهد توسعه و پیشرفت چین با چشمان خودم بوده‌ام.

مجری: آقای رئیس جمهور، از لحاظ تجربه شخصی خودتان، اهمیت تبادلات غیردولتی میان چین و قزاقستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ سفر به دیگر کشورها، یادگیری زبان‌های یکدیگر، تجربه زندگی و فرهنگ یکدیگر.

توکایف: همیشه تاکید کرده‌ام که به باور من تعامل و تماس مردم با مردم بسیار مهم است. ما به عنوان رهبران جهان باید نهایت تلاش خود را برای تسهیل این تبادل و نزدیک کردن مردممان به یکدیگر انجام دهیم زیرا ما یک سرنوشت مشترک داریم.

مجری: برای چه چیزی در چین بیشتر دلتان تنگ می‌شود؟

توکایف: تقریبا هشت سال در چین زندگی کردم بنا بر این چیزهای زیادی برای دلتنگ شدن دارم مثل غذاها، فرهنگ و مردم چین.