در ادامه رویدادهای آشتی جویانه اخیر در خاورمیانه و در جریان اولین سفر وزیر خارجه سوریه به عربستان سعودی از سال 2011 میلادی تاکنون، مقامات دو کشور روز پنجشنبه از انجام اقدامات مربوط به بازگشایی سفارت‌ها و از سرگیری پروازها برای نخستین بار طی یک دهه گذشته خبر دادند.

جهان در سال 2023 شاهد یک نزدیکی و آشتی منطقه‌ای قدرتمند در خاورمیانه است. گام‌های آشتی جویانه به منظور عبور از موانع دیپلماتیک و پایان بخشیدن به اختلافات پیرامون چندین موضوع حساس یکی پس از دیگری برداشته می‌شوند که انتظار می‌رود این اقدامات تاثیر عمیقی بر خاورمیانه بحران‌زده داشته باشند.

عربستان سعودی و ایران در دهم مارس سال جاری و تقریبا پس از هفت سال قطع روابط تهران-ریاض، با وساطت چین برای از سرگیری روابط دیپلماتیک و بازگشایی‌ سفارت‌ها و نمایندگی‌ها در عرض دو ماه به توافق رسیدند.

سپس «حسین امیرعبداللهیان» وزیر خارجه ایران در دیدار ششم آوریل خود با «فیصل بن فرحان» همتای سعودی بیانیه‌ای مشترک را امضاء و از سرگیری فوری روابط دیپلماتیک را اعلام کرد.

تهران همچنین در اوایل آوریل از پذیرش دعوت رسمی «محمد بن سلمان» ولیعهد و نخست وزیر عربستان سعودی توسط «سید ابراهیم رئیسی» رئیس جمهور ایران برای سفر به ریاض خبر داد. به علاوه اخیرا دو طرف تیم‌های فنی به منظور بررسی موضوع بازگشایی سفارت‌ها و کنسولگری‌ها به کشورهای هم اعزام کرده‌اند.

علاوه بر عربستان سعودی و ایران، یمن نیز شاهد پیشرفت در روند صلح خود بوده است. طرف‌های درگیر جنگ یمن در روز جمعه یک مبادله اسرا را آغاز کرده که طی آن 880 اسیر رد و بدل شدند.

سه منبع آگاه در اوایل آوریل به رسانه‌ها گفتند عربستان سعودی در حال برنامه ریزی برای دعوت «بشار الاسد» رئیس جمهور سوریه به نشست «ادحادیه عرب» است که قرار است در ماه مه به میزبانی ریاض برگزار شود. چنین اقدامی رسما به انزوای سوریه در منطقه پایان می‌دهد.

همچنین، قطر و بحرین در روز چهارشنبه از سرگیری روابط دیپلماتیک خود را اعلام کرده و در عین حال «مولود چاووش اوغلو» وزیر امور خارجه ترکیه روز پنجشنبه اعلام کرد ترکیه و مصر روابط خود را به سطح سفیر ارتقاء خواهند داد.

تحلیلگران معتقدند روند آشتی جویانه در خاورمیانه نه تنها ریشه سیاسی و امنیتی دارد بلکه ناشی از تمرکز روزافزون بر توسعه نیز هست.

به دلیل پاندمی کرونا، بحران اوکراین و افزایش‌های پی در پی نرخ بهره توسط بانک مرکزی ایالات متحده، چندین کشور منطقه خروج سرمایه، کاهش ارزش پول ملی و افزایش تورم را تجربه کردند.

نتیجتا این کشورها در حال حاضر اهمیت فراوانی برای توسعه قائلند، امری که نیازمند یک محیط منطقه‌ای پایدار و صلح آمیز است. در نتیجه یک اجماع روزافزون به وجود آمده مبنی بر اینکه جدا شدن از سلطه ایالات متحده، کاهش تنش‌ها و ارتقاء همکاری با کشورهای همسایه راهبردهای دیپلماتیک ضروری هستند.

«جرالد فیراشتاین» معاون ارشد اندیشکده «موسسه خاورمیانه» که در واشنگتن مستقر است، گفت پاندمی جهانی کرونا، فشار برای پرداختن به نیازهای اقتصادی و سیاسی داخلی و نیاز به ارتقاء تنوع اقتصادی همگی با هم توجه رهبری‌ها را به «مشکلات در کشورهایشان به جای چال‌های سیاست خارجی» جلب کرد.

«مثنی میشان المزروی» استاد دانشگاه تکریت عراق در این رابطه به خبرگزاری «شین‌هوا» گفت: در سال‌های اخیر، ثبات اجتماعی و توسعه اقتصادی کشورهای خاورمیانه تحت تاثیر نوسانات قیمت نفت و پاندمی کووید-19 بوده و همین آسیب‌پذری این اقتصادهای متکی به نفت را برجسته ساخته به همین دلیل این کشورها را مجبور ساخته تا به موضوعات داخلی و تنوع اقتصادی تمرکز کنند تا مناقشات بین‌المللی.

مشابه همین اظهار نظر را «نمرود گورن» رئیس موسسه اسرائیلی «سیاست خارجی منطقه‌ای» در گفتگو با شین‌هوا مطرح کرد و گفت برخی کشورهای منطقه تصمیم به کنارگذاشتن کشمکش‌های دیرین در جهت منافع امنیتی یا منافع اقتصادی یکدیگر گرفته و به این ترتیب ارتباط بین موضوعات داخلی و خارجی را تنگ‌تر کردند.

با اینکه چالش‌ها و موانع هنوز هم وجود دارند اما روند رو به رشد آشتی و همکاری منطقه‌ای در خاورمیانه یک تحول مثبت با قابلیت به همراه آوردن ثبات و رفاه به منطقه به حساب می‌آید. با کنار گذاشتن کشمکش‌ها و رقابت‌های دیرین و همکاری برای پرداختن به چالش‌های مشترک، کشورهای منطقه می‌توانند آینده صلح آمیزتر و مرفه‌تری را برای مردمانشان به ارمغان آورند.