سوریه که سالهاست جنگ و تحریم‌ها آن را به نابودی کشانده اکنون بار دیگر با زلزله دوشنبه هفته گذشته ضربه‌ مهلک دیگری بر آن وارد شد به گونه‌ای که رویای هزاران نفر که امید به زندگی بهتری در سال 2023 داشتند، از بین رفت.

ایالات متحده روز پنجشنبه در مقابل فشارهای بین‌المللی و حجم بالای قربانیان در سوریه، لغو موقت تحریم‌ها علیه این کشور جنگ زده را اعلام کرد. با این همه این اقدام برای شمار زیادی از مردم سوریه اقدامی بسیار دیر محسوب می‌شد چرا که جانشان را زیر آوارها از دست دادند و این در حالی بود که منتظر رسیدن کمک‌های اضطراری بودند که به دلیل تحریم‌های آمریکا امکان رسیدن آنها به سوریه وجود نداشت.

این تراژدی در عین حال گواه دیگری برای سوء رفتار ایالات متحده در منطقه است، منطقه‌ای که سالهاست قربانی جنگ‌ها، تحریم‌ها و تورمی است که واشنگتن آنها را صادر کرده است.

تحریم‌های یکجانبه

کارشناسان سیاسی سوریه می‌گویند، تصمیم آمریکا برای برداشتن تحریم‌های سوریه در مواجهه با محکومیت‌های بین‌المللی با ادعای ایالات متحده تناقض دارد چرا که مدعی بود تحریم‌ها کمک‌های بشردوستانه برای این کشور زلزله‌زده را هدف قرار نداده است.

«کمال الجفا» کارشناس مسائل سیاسی گفت: ایالات متحده می‌داند تحریم‌های اعمالی آن علیه مردم سوریه غیرمنصفانه و به وخامت بیشتر شرایط زندگی مردم سوریه طی سال‌های گذشته، منجر شده است.

«سالم ابوالعیون» آواره سوری که از شهر «حلب» به اردوگاه «الوزانی» در جنوب شرقی لبنان رفته، معتقد است که تصمیم وزارت خزانه داری آمریکا برای برداشتن تحریم‌ها دروغی بزرگ است که به نفع مردم آسیب‌دیده از تحریم ظالمانه ایالات متحده نیست.

«توفیق ابوسلوان» از اهالی شهر «ادلب» که به شهرک «حسبایا» در جنوب لبنان رفته، گفت برداشت تحریم‌های ایالات متحده یک تلاش ناامیدانه برای بهبود و ترمیم وجهه چهره جهانی آن است.

وی افزود: این اقدام آمریکا هیچ تاثیر واقعی در کشور ما نخواهد داشت و ما آن را هیچ می‌انگاریم.

تورم بی‌سابقه

زلزله اخیر زمانی اتفاق افتاده که شرایط دشوار زندگی به اندازه کافی مردم خاورمیانه را به تنگ آورده بود. تورم دو رقمی در این منطقه باعث له شدن کسانی شد که حتی برای سیر کردن شکم خودشان هم تا پیش از این مشکل داشتند.

بسیاری از کارشناسان می‌گویند عامل بدتر شدن مصایب اقتصادی مردم خاورمیانه سیاست پولی غیرمسئولانه ایالات متحده است چرا که هشت بار افزایش پی در پی نرخ بهره باعث اختلال در اقتصاد جهان شده و چشم انداز یک احیای اقتصادی را تیره و تار کرده است.

در ترکیه افزایش تورم ناشی از قیمت مصرف کننده در ماه اکتبر سال گذشته با شکستن رکورد 24 ساله به 85.5 درصد رسید.

بر اساس اعلام «بانک جهانی» در لبنان، قیمت‌ مواد غذایی از ماه سپامبر تا دسامبر 2022 افزایش سرسام آور 143 درصدی را تجربه کرد و در جایگاه سوم تورم قیمت مواد غذایی در جهان ایستاد.

در مصر که ارزش پول آن از یک سال گذشته نصف شده، قیمت برنج و برخی سبزیجات طی چند ماه در سال گذشته دوبرابر شد. قیمت هر کیلو مرغ در ژانویه 2023 به 72.26 پوند مصر (2.39 دلار) رسید که افزایش سرسام آور 230 درصدی از سال 2013 محسوب می‌شود. قیمت نان نیز شاهد افزایش 460 درصدی طی دوره مذکور بود به گونه‌ای که قیمت 10 قرص نان غیریارانه‌ای در این کشور 14 پوند است در حالی که در سال 2013، 2.5 پوند بود.

«سمیر موسا» یک بازنشسته که در «امان» پایتخت اردن زندگی می‌کند گفت دو ماه است نتوانسته برای خانواده‌اش میوه بخرد.

وی با گلایه گفت: قیمت‌ها در سراسر جهان در حال افزایش است اما کسانی که در دیگر کشورها حقوق بهتری می‌گیرند می‌توانند زندگی خوبی داشته باشند. حقوق ما پایین است، حتی برای پرداخت اجاره خانه و قبض آب و برق هم کافی نیست.

در تونس هم وضعیت تقریبا همینطور است، جایی که مردم حتی به سختی می‌توانند یک پاکت شیر پیدا کنند. کمبود محصولات لبنی در تونس به دلیل افزایش قیمت خوراک دام رخ داده، مشکلی که باعث شده در نتیجه آن بسیاری از دامداران مجبور شوند، دام‌های خود را بفروشند.

«یوسف مریاه» دامدار 52 ساله معمولا 10 گاو شیری و بیش از 40 گوسفند در «سیدی ثابت» واقع در شمال غربی تونس پایتخت این کشور، داشت. حالا او یک سوم دام‌های خود را به دلیل افزایش قیمت یونجه خشک فروخته است.

وی گفت: من هم مثل بسیاری دیگر از کشاورزان در کشورم مجبور شدم گاوهایم را به دلیل بدتر شدن شرایط اقتصادی بفروشم.

تسلط دلار آمریکا

«جومای قسمی» تحلیلگر سیاسی و اقتصادی اهل تونس، گفت افزایش تورم در کشورش بشدت تحت تاثیر افزایش نرخ بهره بانک مرکزی ایالات متحده است.

وی با اشاره به اقدامات بانک مرکزی آمریکا برای افزایش نرخ بهره دلار، تاکید کرد: اگر جدول این افزایش را مقایسه کنید می‌بنید که تورم در تونس ناگهان پس از افزایش نرخ بهره بانک مرکزی ایالات متحده، افزایش یافت.

قسمی اضافه کرد: این باعث شد بانک مرکزی تونس هم نرخ بهره را بالاجبار افزایش دهد.

«ولید قباله» استاد امور مالی و اقتصادی در دانشگاه قاهره مصر می‌گوید: برای کشورهایی مثل تونس و مصر غیرممکن است که سیاست‌های پولی بانک مرکزی آمریکا را به هنگام تصمیم گیری در نظر نگیرند چرا که دلار هژمونی دارد.

وی با اشاره به اینکه از مارس 2022 جمعا 25 میلیارد دلار سرمایه گذاری غیرمستقیم در ابزارهای بدهی داخلی موجود در بازار مصر صورت گرفته، گفت: پس از افزایش نرخ بهره، دلار ایالات متحده به یک پناهگاه جذابتر و ایمن‌تر برای سرمایه گذاران تبدیل شده است.

این استاد دانشگاه قاهره توضیح داد: سرمایه گذاران خارجی هنگامی که در حال خارج شدن از مصر هستند باید دلار آمریکا بخرند و این باعث کاهش ارزش پوند مصر می‌شود.

با توجه به جایگاه دلار آمریکا به عنوان اندوخته ارزی برتر در جهان، ایالات متحده می‌تواند از قدرت بالای دلار برای انتقال بحران خود به بقیه جهان آن هم بدون توجه به هشدارهای اقتصاددانان استفاده کند. بر اساس تحلیل اقتصاددانان این اقدام باعث مختل شدن اقتصاد جهان و حکایت از یک رکود خواهد داشت.

قسمی درباره هژمونی دلار گفت: قدرت دلار همچنین باعث افزایش بار بازپراخت بدهی شده و فقر را در بسیاری از کشورهای در حال توسعه مانند لبنان که در آستانه یک ورشکستی ملی قرار دارد، بیشتر کرده است.

فرصت دلارزدایی

«عدنان برجی» مدیر «مرکز ملی مطالعات لبنان» گفت جای شرمساری است که منطقه خاورمیانه با داشتن منابع طبیعی و موقعیت راهبردی از تورم غیرقابل کنترل، رنج ببرد.

وی با بیان اینکه همین حالا ایالات متحده و دیگر کشورهای غربی هنوز هم دست برتر را در شکل دهی برخی دولت‌ها در منطقه و اعمال دستوراتی که به نفعشان است، دارند، گفت: راه حل وجود دارد به شرطی که وابستگی به غرب و دستورات مهلک آن کنار گذاشته شود.

قباله نیز تاکید کرد منطقی نیست بانک مرکزی مصر به افزایش نرخ بهره و پیروی از بانک مرکزی آمریکا ادامه دهد.

وی خواستار یک رویکرد «دلارزدایی» برای محدود کردن سیاست پولی غیرمسئولانه انبساطی و انقباظی آمریکا به سود منافع این کشور است.

برای جلوگیری از افتادن در خطر دام مالی واشنگتن، کشورهای بیشتری در حال شروع روند دلارزدایی و جستجویی راه‌هایی برای دور زدن ارز ایالات متحده هستند.

برای مثال هند در حال رایزنی برنامه‌هایی با امارات عربی متحده به منظور تسویه تراکنش‌های دوجانبه با ارزهای خود این کشورهاست. بانک‌هاهی مرکزی کره جنوبی و استرالیا  نیز توافق مبادله ارزی خود را تا سال 2028 تمدید کرده‌اند.

با توجه به اینکه روند دلارزدایی در حال کسب نیرو و انگیزه است، «مایکل هادسن» استاد اقتصاد در دانشگاه «میزوری-کانزاس» تاکید کرد به کارگیری یک سیستم پولی جایگزین به زمان نیاز دارد.