بانک مرکزی ایالات متحده هفته گذشته نرخ وام‌دهی معیار را 0.75 درصد افزایش داد که چهارمین افزایش در این اندازه و ششمین افزایش در سال جاری بود، و بدین ترتیب این بانک نرخ اصلی خود را به محدوده 3.75 درصد تا 4 درصد رساند که، بالاترین میزان در 15 سال گذشته است.

فدرال رزرو ادعا کرد که چنین افزایش هایی برای کاهش تورم بی سابقه ضروری است. با این حال، قبل از اینکه سیاست‌های تهاجمی ارزی قبلی در داخل خاک آمریکا نتایجی از خود نشان دهد، این سیاست‌ها با توجه به تسلط دلار در سیستم پولی و تجاری بین‌المللی، در سطح جهانی ویرانی ایجاد کرده‌اند.

به دنبال افزایش نرخ بهره ایالات متحده، بسیاری از کشورها از کاهش ارزش پول خود، خروج سرمایه، افزایش هزینه های خدمات بدهی و تشدید تورم وارداتی رنج برده اند. برخی حتی دچار بحران ارزی یا بدهی شده اند.

بار دیگر، سخنان جان کانالی، وزیر خزانه داری سابق ایالات متحده که در سال 1971 گفت «دلار واحد پول ما است، اما مشکل شماست»، درست به نظر می رسد.

پس از غلبه بر امواج بی‌ثباتی ناشی از تعدیل‌های سیاست پولی ایالات متحده در دهه‌های گذشته، کشورهای بیشتری به واقعیت ویرانگر دلار توجه می‌کنند.

استثمار از دیگران

با سیستم دلار محور ایالات متحده که پس از جنگ جهانی دوم ایجاد شد، واشنگتن از تسلط دلار برای صدور بحران های مالی داخلی، برداشت ثروت جهانی و از بین بردن ثبات مالی یا رفاه سایر کشورها استفاده کرده است. تصدی گری، خزانه داری و دستکاری سیاست های پولی ترفندهایی هستند که ایالات متحده برای کسب سود از آنها استفاده می کند.

به عنوان مثال، حق الضرب را در نظر بگیرید. هزینه ضرب اسکناس 100 دلاری کمتر از 20 سنت است، اما سایر کشورها باید 100 دلار کالا یا خدمات را برای آن اسکناس پرداخت کنند. طبق داده های مک کینزی، حدود نیمی از ارز ایالات متحده در خارج از کشور در گردش است که منبع عظیمی از درآمد سالانه برای فدرال رزرو است.

امتیاز دیگر به ایالات متحده اجازه می دهد کسری خارجی داشته باشد، بیش از صادرات خود وارد کند و سال به سال بیشتر از آنچه تولید می کند مصرف کند بدون اینکه بیشتر به بقیه جهان بدهکار شود.

در 3 اکتبر، با وجود نرخ بهره بالاتر بدهی ملی ایالات متحده برای اولین بار از 31 تریلیون دلار گذشت و نسبت بدهی فدرال ایالات متحده به تولید ناخالص داخلی را به حدود 126 درصد رساند. اگرچه کارشناسان بارها و بارها هشدار دادند که چنین بدهی بالایی یک بمب ساعتی است و خطر بحران مالی ایجاد میکند و به احتمال زیاد نکول ایالات متحده منجر به فروپاشی مالی جهانی می شود، ولی به نظر نمی رسید که دولت های متوالی ایالات متحده را آزار دهد.

با استفاده از دلار به‌عنوان ارز ذخیره‌ای پیشرو در جهان ایالات متحده می‌تواند با تغییر ناگهانی استراتژی پولی فدرال رزرو از یک سیاست چند ساله «تسهیل کمی (QE)» به یک سیاست فشرده‌تر سود ببرد.

در حالی که سیاست تسهیل کمی عرضه دلار را در سرتاسر جهان افزایش می‌دهد، ولی در واقع نرخ بهره پایین‌تر باعث تشویق فعالیت‌های سفته‌بازی در بازار سهام میشود که می‌تواند باعث ایجاد حباب دارایی‌ها و افزایش ارزش دارایی‌های ایالات متحده شود. در حالی که سیاست فدرال رزرو سخت تر می شود، آن دارایی های ایالات متحده با ارزش افزایش یافته به آمریکا باز می گردد و سایر کشورها را با ارزهای کاهش یافته و دارایی های بد باقی می گذارد.

ژنرال شارل دوگل رئیس جمهور سابق فرانسه در سال 1965 به خبرنگاران گفت: این واقعیت که بسیاری از دولت ها دلار را برای جبران کسری تراز پرداخت های آمریکا می پذیرند، باعث شده است که ایالات متحده به طور رایگان به کشورهای خارجی بدهکار شود. در واقع، آنچه را که به آن کشورها بدهکارند، به دلاری می پردازند که خودشان می توانند هر طور که می خواهند صادر کنند.

اسلحه ارزی

ایالات متحده با استفاده از دلار آمریکا به عنوان یک سلاح، بین تورم ارز و انقباض تغییر ایجاد می کند تا "تلاطم قابل کنترلی" در بخش های مالی و اقتصادی ایجاد کند و در نتیجه فرصت های تجاری برای صنعت ایالات متحده ایجاد می کند.

از بحران بدهی آمریکای لاتین در دهه 1980 تا بحران مالی 1997 در آسیا و بحران مالی بین‌المللی در سال 2008، دلار آمریکا در میانه بازی بود. با این حال، هر بار، ایالات متحده بدون آسیب باقی ماند یا حتی موفق به کسب سود می شد.

ایالات متحده تقریباً نیمی از مقدار ارز چاپ شده در بیش از 200 سال گذشته را تنها در یک سال و نیم گذشته چاپ کرد که باعث شد تورم افزایش یابد و حباب های اقتصادی سرازیر شوند. از طرفی شش افزایش تهاجمی نرخ بهره اعلام شده توسط فدرال رزرو در سال جاری ضربه دیگری به بازارهای مالی بین المللی وارد کرد و مانع از بهبود ضعیف اقتصاد جهانی شد.

در ماه اکتبر، وزارت دارایی ژاپن مجبور شد رکورد 42.8 میلیارد دلاری را صرف مداخله ارزی کند تا ین را پس از کاهش آن به زیر سطح مهم روانی 150 در مقابل دلار آمریکا تقویت کند، که از سال 1990 به بعد بی سابقه بوده است.

مالهار نبار، رئیس بخش تحقیقات صندوق بین‌المللی پول، به شین‌هوا گفت که این افزایش‌ها می‌تواند بر فشار خروج سرمایه در بازارهای نوظهور بیافزاید، تورم وارداتی و آسیب‌پذیری بدهی را افزایش دهد و فضای سیاست‌گذاری را کاهش دهد.

در ماه ژوئیه، صندوق بین‌المللی پول تخمین زد که در حال حاضر نزدیک به 30 درصد از کشورهای نوظهور و 60 درصد از کشورهای کم‌درآمد در تنگنای بدهی قرار دارند یا نزدیک به آن هستند.

یک امتیاز در حال زوال

تحت دهه‌ها هژمونی مالی ایالات متحده با تسلط دلار، ناامیدی در سراسر جهان در حال افزایش است.

ماه گذشته، عربستان سعودی، یکی از کشورهای صادرکننده نفت و یکی از حامیان ستون نفتی سیستم دلار، از کاهش تولید نفت خود خبر داد که خشم واشنگتن را برانگیخت زیرا از این تولیدکننده نفت خواسته بود خلاف این کار را انجام دهد.

جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده گفت که روابط ایالات متحده با عربستان سعودی را بررسی خواهد کرد و "عواقب" نامشخصی برای این پادشاهی خواهد داشت.

آندری کوستین، مدیر و رئیس هیئت مدیره بانک روسی وی تی بی، گفت که "سلاح سازی" از ابزارهای مالی توسط واشنگتن به طور اجتناب ناپذیری اعتماد به دلار آمریکا به عنوان ارز ذخیره اصلی و ابزار پرداخت را تضعیف کرده و استدلال سنگینی را به نفع استفاده گسترده تر از ارزهای دیگر ایجاد کرده است.

محمد ثاقب، دبیرکل شورای فرهنگی و اقتصادی هند و چین، به شین هوا گفت: مشکل سیستم مالی بین‌المللی کنونی دلار غالب است که «از هیچ ارز دیگری حتی یورو یا ین پشتیبانی نمی‌کند».

او گفت که کشورهای بیشتری فرصت تجارت خارج از دلار را خواهند داشت.

بر اساس داده های صندوق بین المللی پول، سهم دلار از ذخایر ارزی جهانی در سه ماهه پایانی سال گذشته به کمتر از 59 درصد کاهش یافت و این کاهش دو دهه ای را بیشتر داد.

صندوق بین‌المللی پول در یک پست وبلاگی در ماه ژوئن که ترکیب ذخایر رسمی ارز خارجی را ارزیابی می‌کرد، گفت: «بانک‌های مرکزی به اندازه‌ای که قبلاً داشتند، دلار را در ذخایر خود نگه نمی‌دارند».

روسیه که از قلدری سیستم دلار محور خسته شده بود، سیستم انتقال مالی خود را توسعه داد و تجارت با روبل را آغاز کرد. بانک مرکزی هند پرداخت های روپیه ای را با شرکای تجاری خود معرفی کرده است. بانک اسرائیل ارزهای کانادا، استرالیا، ژاپن و چین را به ذخایر ارزی خود اضافه کرده است و نسبت دلار و یورو را کاهش داده اند.

تسلط چندین دهه دلار آمریکا، آن را در موقعیتی قوی برای دیکته کردن شرایط تجاری و مالی در 70 سال گذشته قرار داده است. با این حال، به گفته مایکل رابرتز، اقتصاددان مستقر در لندن، تسلط آن به تدریج رو به کاهش است.