مجموع عمومی سازمان ملل متحد هفته گذشته با تصویب قطعنامه‌ای خواستار ایجاد دسترسی کمک‌های انسانی در اوکراین شد. با اینکه این قطعنامه با اکثریت به تصویب رسید اما شمار قابل توجهی از کشورها از رای دادن به نفع آن امتناع کردند. از جمله کشورهایی که رای ممتنع دادند می‌توان به چین، پاکستان، ایران و هند و چند کشور آسیای مرکزی اشاره کرد.

کشورهای مذکور که جزو کشورهای در حال توسعه هستند یک مورد مشترک با هم دارند و آن این است که به سیاست خارجی مستقل متمایلند. بسیاری از این کشورها به صورت گسترده‌تر در همسایگی اوکراین قرار دارند و در حال حاضر شاهد پیامدهای بحرانی هستند که در منطقه درگیری در حال گسترش است.

در واقع باید گفت بهبود اوضاع انسانی در اوکراین به نفع آنهاست اما با این وجود به قطعنامه فوق رای ممتنع دادند تا از سیاست‌های یک بلوک خاص که اجازه آرام شدن بحران را نمی‌دهد، جلوگیری کنند.

اتکا بر سازمان ملل به عنوان یک سکو برای پرداختن به مسائل بین‌المللی یک روش مثبت است. اما در عین حال خوشایند نیست که برخی بندهای این قطعنامه پا را از هدف انسان‌دوستانه خود فراتر بگذارد. به زبان دیگر کشورهایی که رای ممتنع دادند کاملا شاهدند که این تلاش انسان دوستانه به عنوان پوششی برای دستکاری و مداخله سیاسی استفاده می‌شود.

سازمان ملل متحد بهترین نهاد چندجانبه است که بشر تا کنون موفق به ایجاد آن شده است. اگر منشور آن دقیقا رعایت و اجرا شود می‌تواند بیشتر مشکلات جهان را حل کند. اما وقتی در عوض، تلاش‌های آن به شکل ناروایی سیاسی می‌شوند نمی‌توان انتظار داست یک پاسخ متمدنانه از آن شنید، پاسخی که به مناقشات پرداخته و رنج همه مردم جهان را کاهش دهد.

به عبارت دیگر در خصوص قطعنامه فوق الذکر، از کشورهایی که رای ممتنع دادند باید به طور خاص تقدیر کرد. چرا که آنها در مقابل بازگشت ذهنیت جنگ سرد که جهان را به دو بلوک تقسیم می‌کند، مقاومت می‌ورزند.

نوک پیکان این اختلاف، «سازمان پیمان آتلانتیک شمالی» است که باقیمانده محسوس دوران جنگ سرد محسوب می‌شود. ناتو در آن دور زمان تشکیل شد تا با اتحاد جماهیر شوروی مقابله کند و در حال حاضر هم با تداوم ارسال تسلیحات و مهمات به اوکراین در حال پیچیده‌تر کردن حل مشکل انسانی است.

در عین حال، بسیاری از اعضای ناتو در حال ترغیب بقیه کشورهای جهان برای طرفداری در این مناقشه هستند بی توجه به این حقیقت که بیشتر کشورها دارای روابط مستقل هم با روسیه و هم با اوکراین هستند.

بحران کنونی یک مسئله ساده‌انگارانه سیاه یا سفید نیست. این مناقشه یک ریشه تاریخی پیچیده دارد که با نگرانی‌های حاکمیتی یک طرف و نگرانی‌های امنیتی بقیه طرف‌ها گره‌ خورده است.

دکترین «با ما یا علیه ما» نمی‌تواند در چنین وضعیتی احیا شود چرا که این رویکرد نابودی بیشتر هر چه در این دو دهه گذشته باعث آن بوده، خواهد شد. کشورهایی که پشت ایالات متحده قطار شده‌اند، منافع طولانی مدت خود را قربانی می‌کنند چرا که به آنها فقط گزینه دوگانه فوق را ارائه کرده‌اند.

و در نهایت وقتی مشخص شود بهانه‌های این جنگ‌های به سرکردگی آمریکا همگی جعلی بوده‌اند،‌ چنین کشورهایی بی آبرو می‌شوند. البته در حال حاضر هم آنها احتیاط زیادی به خرج می‌دهند و نگرانند به یک طرف این مناقشه تبدیل نشوند.

تاکتیک‌های فشار یک بار دیگر به کار گرفته شده تا جهان را به بلوک‌های سیاسی روشن تقسیم کند. این تلاش برای جهان در حال توسعه واضح‌تر به چشم می‌خود چرا که به استثنای برخی موارد، کشورهای مذکور در دوره پسااستعماری در رسیدن به استقلال کند بوده‌اند. هر چه کشورهای درحال بخواهند در سیاست خارجی خود استقلال بیشتری داشته باشند فشار بیشتری هم به آنها وارد می‌شود تا از یک طرف حمایت کنند.

در این خصوص، یکی از شرکای آمریکا که هدف خشم و عصبانیت آمریکا قرار گرفت، هند است که همانطور که اشاره شد از دادن رای موافق به قطعنامه انسانی فوق امتناع ورزید. پس از آنکه فشارهای دیپلماتیک برای متقاعد کردن هند به طرفداری از یک جریان ناکام ماند بایدن آشکارا به میدان آمد و واکنش هند را متزلزل توصیف و این کشور را یک استثنا در همپیمانان آمریکا قلمداد کرد.

لازم به ذکر است که به پاکستان، همسایه غربی هند نیز اشاره کنیم که سعدی در حفظ توازن در روابطش با غرب و شرق دارد. اسلام آباد در جنگ علیه تروریسم کشوری است که به عنوان یک همپیمان غیرناتو از انواعی از تسلیحات نظامی آمریکایی، چینی و روسی استفاده کرده است. اما موضع مستقل آن در خصوص مناقشه روسیه-اوکراین به شکل افراطی مورد حمله قرار گرفت و سفرای کشورهای اروپایی در نامه‌ای مشترک به دولت پاکستان خواستار دادن رای علیه روسیه در سازمان ملل شدند.

چین همانطور که دیده شد موضع بی طرف خود را در خصوص مناقشه اوکراین حفظ کرده است. این کشور فعالانه اقدام به ارسال کمک‌های اضطراری انسانی به اوکراین کرده است. پکن همچنین با استقبال از نقش هماهنگ کننده سازمان ملل، در عین حال که ابتکار 6 بندی برای حل بحران فوق در راستای قطعنامه 46/182 و بر اساس اصول بشردوستانه و بی‌طرفی ارائه کرده است.

نیاز فوری کنونی برقراری آتش بس و به دنبال آن جریان سریعتر کمک‌های انسان‌دوستانه نسبت به جریان ورود تسلیحات به منطقه درگیری است. اما صراحتا باید گفت اگر از تاکتیک‌های سیاسی که در قطعنامه مجمع عمومی اعمال شده، اجتناب نشود راه حل این بحران همچنان دور از دسترس خواهد بود و جهان به تقسیم شدن به بلوک‌های قطب‌بندی شده ادامه خواهد داد.