«سعید» که یک پناهجوی افغان است و سال گذشته کشورش را به مقصد اوکراین ترک کرد، تصور می‌نمود یک پناهگاه امن پیدا کرده است اما حالا مجبور است دوباره راه فرار در پیش گیرد و برای در امان ماندن از آتش جنگ به لهستان برود.

وقتی به اخبار نگاه می‌کنیم می‌بینیم مردم زیادی هستند که از این بحران‌‌ها آسیب دیده‌اند؛ افغانستان زادگاه سعید به دلیل جنگ شرایط مناسبی برای زندگی مردم ندارد، دارایی‌هایشان توسط آمریکا مسدود شده و وضعیت اقتصادی آنها شدیدا آسیب دیده است. اوکراین یا همان کشور «انقلاب رنگی» فاصله چندانی از افغانستان ندارد و حالا به یک زمین بازی جدید برای قدرت‌ها تبدیل شده است. از سوی دیگر کشورهای اروپایی مثل لهستان یا در آستانه گرداب جنگ قرار دارند یا به دلیل نزدیکی جغرافیایی باید بار سنگین پناهجویان جنگ را به دوش بکشند.

آنها که عمیق می‌اندیشند ارزش صلح را بیشتر از همه می‌دانند اما شروع کننده آتش جنگ نیز نمی‌تواند از مسئولیت خود فرار کند. اما چه کسی شروع کننده بحران کنونی روسیه-اوکراین است؟

بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که ریشه اصلی این بحران در توسعه مداوم ناتو به سرکردگی آمریکا و توسعه مستمر آن به سوی مرزهای روسیه است که در نهایت به منافع امنیتی اساسی روسیه ضربه می‌زند.

سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به عنوان یک بلوک سیاسی-نظامی در اصل ایجاد شد تا اتحاد جماهیر شوروی سابق را مهار کند و پس از آن همچنان جایگاهی برای برتری ایالات متحده در اروپا بوده است. «پیمان ورشو» در دهه 90 میلادی منحل شد، اتحاد جماهیر شوروی فروپاشید و جنگ سرد پایان یافت. با این همه، ناتو به عنوان یکی از محصولات جنگ سرد به جای انحلال، به توسعه خود به سمت شرق ادامه داد و به منشاء اصلی تنش منطقه‌ای تبدیل شده است.

از ژانویه 1994 ناتو پنج مرتبه اقدام به توسعه خود کرده و در این سال‌ها 14 عضو جدید از جمله جمهوری چک را پذیرفته است. هدف بعدی توسعه شرقی ناتو متمرکز بر اوکراین است که به طور مستقیم تهدیدی برای امنیت ملی روسیه محسوب می‌شود.

مقامات روس از جمله «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور این کشور می‌گویند ناتو در دهه 90 میلادی به طور غیررسمی قول داد تا بیش از این به سمت شرق توسعه نیابد اما به قول خود عمل نکرد و مسکو را فریب داد.

اخیرا هفته‌نامه آلمانی «اشپیگل» آرشیوهایی را منتشر کرد که نشان می‌دهد در 6 مارس 1991 وزرای خارجه ایالات متحده، انگلیس، فرانسه و آلمان در «بُن» نشستی برگزار کرده و به شوروی قول دادند که ناتو توسعه خود به سمت شرق از آلمان شرقی را ادامه نخواهد داد. به علاوه «ویلی ویمر» معاون سابق رئیس «سازمان امنیت و همکاری اروپا» نیز تایید کرد که به عنوان یک مقام رسمی وزارت دفاع جمهوری فدرال آلمان به «هلموت کُهل» صدراعظم وقت آلمان اطلاعاتی درباره تعهدش مبنی بر «عدم گسترش ناتو به سوی شرق» ابلاغ کرده است. معاون پیشین دبیرکل سازمان ملل اخیرا تاکید کرد که توسعه مداوم ناتو به سوی شرق مغایر با تعهد آنهاست و همین ریشه اصلی شرایط کنونی در اوکراین است.

روسیه سال‌های سال است که به دنبال تضمین‌های حقوقی از ناتو برای عدم گسترش به سوی شرق و همچنین عدم پذیرش اوکراین و دیگر کشورها در ناتو است. با این وجود، از زمان روی کار آمدن جو بایدن به عنوان رئیس جمهور آمریکا، او موضع سختی در قبال روسیه اتخاذ کرده و از پیوستن اوکراین به ناتو حمایت و کمک نظامی به این کشور را افزایش داده است.

«تولسی گابارد» عضو پیشین کنگره آمریکا اخیرا در مصاحبه با شبکه خبری «فاکس نیوز» تاکید کرد که بایدن باید بحران روسیه-اوکراین را پایان دهد و با دادن قول عدم پذیرش اوکراین به ناتو از جنگ جلوگیری کند اما این کار را نمی‌کند.

به گفته گابارد بایدن این قول را نمی‌دهد چرا که اولا وقتی جنگ میان روسیه و اوکراین در بگیرد، آمریکا بهانه خوبی برای وضع تحریم‌های شدید علیه روسیه پیدا می‌کند و دوما چون مجتع صنعتی-نظامی که دولت بایدن را کنترل می‌کند از این جنگ پول زیادی به جیب خواهد زد و این مردم آمریکا، روسیه و اوکراین هستند که هزینه آن را می‌دهند.

اظهارات اخیر «جورجی هیز» رئیس شرکت تولید تجهیزات نظامی «ریتون» گفته‌های گابارد را تایید می‌کند. هنگامی که او درباره بحران اوکراین صحبت کرد بدون هیچ خجالتی گفت: کاملا انتظار دارم از این وضعیت سود ببریم.

باید گفت این درجه از اطمینان هیز بیهوده نیست. گزارش تحقیقی درباره «هزینه‌های جنگ» که توسط دانشگاه «براون» در آمریکا منتشر شد نشان می‌دهد از زمان آغاز جنگ در افغانستان (2001) مجموع هزینه نظامی آمریکا از 14 تریلیون دلار فراتر رفته است. در واقع یک سوم تا نیمی از این مبلغ به جیب چنین شرکت‌های نظامی-صنعتی رفته است.

پیروزی مجتمع نظامی-صنعتی آمریکا در رنج کشیدن مردم نهفته است. وضعیت در روسیه و اوکراین همچنان رو به وخامت است. قربانیان این جنگ نه تنها اوکراینی‌ها و روس‌ها هستند بلکه کشورهای اروپایی نیز هستند که از موج جدید پناهجویان آسیب می‌بینند. علاوه بر این مردم کشورهای مختلف هم به دلیل تورم بالای ناشی از این جنگ ضرر می‌کنند.

صادقانه باید گفت در عصر حاضر هیچ کشوری از تبعات جنگ نمی‌تواند فرار کند.

آمریکا از زمان تاسیس خود در این 240 سال فقط 16 سال را در جنگ به سر نبرده است. زمان آن فرا رسیده که منشا ناآرامی و آشوب در جهان متوقف شود. امید آن می‌رود که تمام طرف‌ها تلاش مشترکی به کار بندند و به تحقق صلح و کاهش هر چه سریعتر تنش در بحران اوکراین از طریق گفتگو، رایزنی و مذاکره کمک کنند.