سران ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و آلمان در روز30اکتبر (8 آبان)  بیانیه مشترکی در رم  پایتخت ایتالیا منتشر و اعلام کردند «جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا به وضوح قول داده اگر ایران اجرای تعهدات خود در برجام را از سر بگیرد، ایالات متحده مایل به بازگشت و پایبندی کامل به مفاد برجام است. رهبران چهار کشور از ایران خواستند که از این فرصت استفاده کرده و با حسن نیت اقدام کند تا مذاکرات فورا به نتیجه برسد.

اگرچه «وعده روشن» بایدن مبنی بر بازگشت آمریکا به برجام وجود دارد و ایران نیز چندی پیش اعلام کرد که با از سرگیری مذاکرات هسته ای تا پیش از پایان نوامبر موافقت می کند، اما تنش واشنگتن-تهران هنوز کاهش نیافته و مذاکرات برجامی از جانب آمریکا با سه مانع مواجه است.

اول، لغو تحریم‌ها

ایالات متحده اصرار دارد که بازگشت این کشور به توافق هسته ای مشروط است و به آسانی تحریم ها علیه ایران را لغو نخواهد کرد. آمریکا بر این باور است که بازگشت بدون قید و شرط به توافق هسته ای ایران به معنای آن است که اهرم فشار خود را از دست داده و هدیه بزرگی به جناح اصولگرای ایران که همیشه ایالات متحده را دشمن  دانسته، محسوب می‌شود. بنابراین، دولت بایدن به راحتی همه تحریم ها علیه ایران را لغو نمی کند و بر عکس قصد دارد ایران را به سازش بزرگ‌تری وادار کند. «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه آمریکا به صراحت گفته که حتی اگر توافق هسته ای ایران احیا و اجرای آن از سر گرفته شود، ایالات متحده همچنان صدها تحریم علیه ایران را حفظ خواهد کرد.

ایران امیدوار است بدون قید و شرط به توافق هسته ای اولیه بازگردد. به گفته مقامات ارشد دستگاه دیپلماسی ایران تنها هدف دور جدید مذاکرات «لغو تحریم‌های ظالمانه و غیرقانونی آمریکا علیه ایران» است. ایران به وضوح از ایالات متحده خواسته تدابیری اتخاذ کند تا اطمینان حاصل شود که دولت آینده آمریکا مانند ترامپ خودسرانه توافقنامه را نقض نخواهد کرد.

دوم، اختلافات داخل آمریکا

محدودیت‌های زیادی در داخل ایالات متحده وجود دارد. در فضای سیاسی آمریکا هرگز در مورد اینکه آیا این کشور باید به توافق هسته ای بازگردد یا خیر به اجماع گسترده ای نرسیده اند. همچنین اختلافات عمده ای درباره موضوعات کلیدی مانند اینکه آیا ایران در حال گسترش برنامه هسته ای خود است، تعامل ایران-واشنگتن به چه سمتی  حرکت می کند و اینکه قدرت های بزرگ چگونه بر سر موضوع هسته ای ایران رقابت خواهند کرد، وجود دارد. از سوی دیگر در میان حزب حاکم دموکرات نیز اختلافاتی وجود دارد؛ برخی از دموکرات ها در مجلس سنا و مجلس نمایندگان آمریکا مخالف بازگشت به برجام هستند. بایدن به منظور جلب رضایت نیروهای داخلی ضد ایرانی، دستور حملات هوایی علیه گروه‌های شبه نظامی طرفدار ایران در سوریه را صادر کرد که این امر مذاکرات پیرامون مسئله هسته ای ایران را دشوارتر کرده است.

سوم،‌ مخالفت اسرائیل و سایر شرکا

در حالی که مذاکرات برجام دوباره در دستور کار قرار گرفته، برخی از سیاستمداران اسرائیلی اعلام کرده اند که هرگز اجازه نخواهند داد ایران به سلاح هسته ای دست یابد و با ازسرگیری مذاکرات برجام مخالفت می‌کنند؛ همچنین مدعی شدند که اسرائیل می تواند هر وقت و با هر شیوه ای که بخواهد، علیه ایران اقدام کند. اگرچه بعید به نظر می رسد که متحدان آمریکا از جمله اسرائیل بتوانند عزم دولت بایدن برای بازگشت به برجام را تغییر دهند، اما با توجه به آنکه اعتبار ایالات متحده به علت خروج نظامیانش از افغانستان آسیب دیده و به اعتماد و حمایت متحدان نیاز فوری دارد، مسلم است که بایدن به نظرات متحدان گوش داده و راهبرد مذاکراتش با ایران را تعدیل می کند، بدین ترتیب چشم انداز مذاکرات دچار ابهام خواهد شد.

بیش از 40 سال روابط خصمانه میان ایالات متحده و ایران، عدم اعتماد متقابل سیاسی را به همراه داشته است. پس از اجرای سیاست «فشار حداکثری» علیه ایران در زمان ترامپ، صبر استراتژیک تهران در قبال واشنگتن در حال پایان یافتن است.

یک روز پیش از دیدار سران چهار کشور ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و آلمان، وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم‌هایی را علیه دو شرکت ایرانی و سه فرد مرتبط اعلام کرد. «سعید خطیب زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در واکنش به این اقدام اظهار داشت: اعمال تحریم‌های جدید نشان‌دهنده رفتار کاملاً متناقض کاخ سفید است. دولتی که از قصد بازگشت به برجام سخن می‌گوید و همان روش ترامپ را در تداوم اعمال تحریم ادامه می‌دهد این پیام را ارسال می‌کند که واقعاً قابل اعتماد نیست.

از لحاظ کلی، کشمکش میان آمریکا و ایران بر سر این نیست که آیا آنها به توافق خواهند رسید یا خیر، بلکه موضوع اصلی این است که کدام طرف باید امتیاز نخست را بدهد تا توافق حاصل شود. ایران معتقد است که در چهار سال گذشته در برابر «فشار حداکثری» ایالات متحده ایستادگی کرده و اکنون زمان آن رسیده است که آمریکا اشتباهات خود را اصلاح کند. با این حال، در فضایی که مبارزه حزبی در ایالات متحده دو قطبی است و عموم سیاستمداران با ایران خصومت دارند، برای دولت بایدن نیز دشوار است که به راحتی نسبت به ایران سازش کند.

از سرگیری مذاکرات هسته ای ایران انتظار عمومی جامعه بین المللی است، اما برای اینکه مذاکرات به نتایج واقعی برسد ایران و آمریکا و طرف‌های ذیربط برجام باید تلاش‌های گسترده‌ای انجام دهند.

در پایان باید گفت کلید حل این مساله در دست کاخ سفید و بسته به این است که آیا  آمریکا موضع خود را تغییر می‌دهد یا خیر؛ به عبارت ساده‌تر توپ در زمین واشنگتن‌ است و طرفی که به طور یکجانبه از برجام  خارج شده، باید مسئولیت‌های خود را بر عهده بگیرد.