«محسن اسلام زاده» نامی آشنا در عرصه هنر ساخت مستند در ایران است و تعدد فیلم های مستندی که کارگردانی کرده آنقدر زیاد است که شاید به قول خودش نتواند همه را به خاطر آورد.

«تنها میان طالبان» نام مستندی است که شاید اسلام زاده را به عنوان یک کارگردان حرفه ای و شجاع بر سر زبان ها انداخت زیرا او به میان طالبان رفت و با آنها زندگی کرد تا بتواند حقیقت را درباره این گروه به تصویر بکشد.

او که از سال 1383 بیش از 38 اثر را کارگردانی و تدوین کرده است توانسته جایزه ها عناوین داخلی و بین المللی فراوانی را از آن خود کند. اسلام زاده همچنین موفق شده بسیاری از فیلم های خود را در جشنواره های بین المللی در سراسر جهان به نمایش در آورد و تحسین منتقدان و داوران را برانگیزد.

اسلام زاده همچنین عضو انجمن تهیه کنندگان مستند خانه سینمای ایران، عضو انجمن مستندسازان ایران و تهیه کننده شبکه های یک، سه و مستند صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران است.

مجموعه مستند «هزارتوی پیشرفت» به کارگردانی و تهیه کنندگی آقای اسلام زاده چند روزی است از شبکه سوم سیمای جمهوری اسلامی ایران در حال پخش است که به پیشرفت اقتصادی کشورهای مختلف از جمله چین پرداخته است.

به همین بهانه خبرنگار بخش فارسی  رادیو و تلویزیون مرکزی چین با این مستندساز مطرح ایرانی درباره ایده و چگونگی ساخت «راز اژدهای زرد» به گفتگو نشسته که مشروح آن را در زیر می خوانید:

سوال: آقای اسلام زاده مستند «هزارتوی پیشرفت؛ راز اژدهای زرد» به کارگردانی و تهیه کنندگی شما از شبکه سوم سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شد. مجموعه مستندهای هزارتوی پیشرفت به توسعه اقتصادی در کشورهایی مثل چین می پردازد. چرا تصمیم گرفتید برای ساخت این مستند به سراغ کشور چین بروید؟

اسلام زاده: ایده این مستند که قرار بود در کشورهای مختلفی ساخته شود توسط دکتر حجت الله عبدالملکی از اقتصاددانان ایران مطرح شد. به من اعلام شد که قرار است درباره کشورهایی که تجربه های اقتصادی موفق و ناموفقی داشتند فیلمی مستند تهیه شود. یکی از مهمترین گزینه ها چین بود زیرا این کشور پیشرفت و تحول اقتصادی بسیار بزرگی در این چند دهه داشته و در حال رساندن خود به صدر اقتصاد دنیاست. این معما برای ما هم جذاب بود و قطعا برای ما هم می توانست درس های زیادی داشته باشد. به همین دلیل سومین کشوری که سفر کردیم چین شد. اول به ترکیه و روسیه رفتیم تا بیشتر با شرایط کار آشنا شویم تا بتوانیم در چین بهتر عمل کنیم. گروه مستندساز ما در بهار 1397 وارد چین شد و طی دو هفته اقامت شاهد همکاری بسیار خوبی از جانب سفارت ایران در پکن بودیم و دوستان چینی بسیار مهمان نوازی کردند و با شخصیت های مهمی در این کشور دیدار کردیم.

ما در چین با مسئولان حزب کمونیست دیدار کردیم و فرصت گفتگو یافتیم. ملاقات بعدی که برای ما بسیار مهم بود دیدار با پروفسور «جاستین لین» معاون سابق بانک جهانی بود. به علاوه با وکلای بین المللی، فعالان اقتصادی و ایرانیان مقیم چین نیز دیدار داشتیم و سرانجام اقامت 14 روزه ما در چین در قالب مستندی 60 دقیقه ای ارائه شد. این امر نشان دهنده این است که ما وقت بسیار زیادی صرف کردیم تا با دقت و همه جانبه نگری به ساخت این مستند بپردازیم. برای دقیق تر شدن مستند ما علاوه بر دانشجویان با مردم عادی کوچه و خیابان و بازارها نیز درباره وضعیت اقتصادی چین گفتگو کردیم تا با رنگین کمانی از جامعه چین گفتگو کرده باشیم.

پس از بازگشت از چین اتفاقا تازه کار اصلی ما شروع شد و آقای محمود عزیزی را به عنوان یک محقق به تیم مستندسازی اضافه کردیم. آقای عزیزی مطالعات گسترده ای درباره چین داشته و دارند و با فعالان حوزه چین رایزنی های فراوانی داشته اند؛ حدود 7 تا 8 ماه نگارش سناریو و گفتار متن مستند «راز اژدهای زرد» به طول انجامید. این میزان صرف وقت حاکی از آن است که ما به دنبال ساخت یک مستند عمیق بوده ایم. دوستانی که مستند را دیده اند مجموعا از آن راضی هستند و امیدوارم دوستان چینی هم از این مستند راضی باشند. خوشحالم که این مجموعه مستند در زمان بسیار خوبی در حال پخش است چرا که دشمن در تلاش برای شیطنت و فتنه انگیزی میان دوستان ایران است و مستند ما نشان دهنده این است که ما می توانیم با متحدان خود رابطه نزدیک تری داشته باشیم.

سوال: نکته ای که در بحث پیشرفت اقتصادی چین بیشتر نظر شما را جلب کرد، چه بود؟

اسلام زاده: برای خودم مهمترین مساله که در چین یاد گرفتم نگاه علمی به مدیریت در چین است. هم مدیریت منابع و هم مدیریت نیروی انسانی. به نظرم مدیریت خوب و همصدایی چینی ها در مسیری که تعریف شده، باعث شکوفا شدن اقتصاد آنها گشته است.

همانطور که گفتم مدیریت چینی ها بزرگترین درس برای ما و شاید برای دنیا باشد. دوستان چینی به همراه سختکوشی و تلاش مضاعف مدیریتی مثال زدنی دارند و به همین دلیل توانسته اند کارهای بزرگی انجام دهند و این می تواند برای کشور، مردم و مدیران ما الگوی خوبی باشد.

سوال: سال گذشته میلادی یعنی 2020، سال اتمام طرح گسترده فقرزدایی در چین بود. با توجه به تحقیقاتی که درباره ساخت مستند خود درباره چین انجام داده اید، آیا به این موضوع هم پرداختید؟

اسلام زاده: یکی از مهمترین مسائلی که در چین اتفاق افتاده و بخشی از آن نیز در مستند منعکس شده به وجود آوردن مشاغل خانگی، کارگاه ها و کارخانه های کوچک با سرمایه های اندک و در عین حال صادرات محصولات آن به کشورهای مختلف است. به عنوان مثال در این سفر به یک کارخانه تولید کابل و سیم رفتیم که سرمایه زیاد و دستگاه های پیچیده ای نیاز نداشت اما کارگران زیادی مشغول به کار بودند و از طرف دولت حمایت می شدند. این حمایت در صادرات آنها تاثیر دارد و باعث شده تا به کشورهای متعددی صادرات داشته باشند.

به نظر من تعدد انواع مشاغل، اهمیت دادن به مشاغل خانگی و روستایی در امر فقرزدایی در چین بسیار موثر بوده است.

سوال: همانطور که می دانید امسال صدمین سالگرد تاسیس حزب کمونیست است. این حزب با یکپارچه کردن این کشور پهناور توانسته مدیریت توانمندی را اعمال کند. چینی ها در سایه این امر توانسته اند به فقرزدایی و پیشرفت اقتصادی فوق العاده برسند. آیا شما با مسئولان حزب کمونیست هم دیدار داشتید؟ نظرتان درباره این نوع مدیرت در چین چیست؟

اسلام زاده: بله ما با مسئولان حزب کمونیست هم دیدار داشتیم و مهمترین سوالی که من می پرسیدم چگونگی مبارزه با مفاسد اقتصادی بود. زیرا یکی ازمعضلات توسعه و پیشرفت اقتصادی مبارزه با مفاسد اقتصادی است و این همان مسئله ای است که بسیاری از کشورها با آن درگیر هستند.

مسئولان حزب کمونیست جوابی بسیار کلیدی به ما دادند و آن این بود که "ما هم با مفاسد کلان و بزرگ مبارزه می کنیم و هم با مفاسد خُرد"؛ مثالی زدند برای ما با این مضمون که "ما هم ببر را شکار می کنیم و هم موش" را تا ترس و واهمه در دل کسانی که قصد انجام فساد دارند به وجود آید تا با این روش مقابل فساد بایستیم تا مشکلی برای پیشرفت اقتصادی پیش نیاید.

ویژگی مثبت بعدی حزب کمونیست این است که وقتی کل کشور تصمیم می گیرد به یک سمت حرکت کند همه با هم همراهی می کنند و این می تواند برای بسیاری از کشورها درس آموزنده ای باشد یعنی وقتی همدلی باشد منجر به نتایج خوبی خواهد شد.

سوال: به نظر شما به عنوان محقق و کارگردان الگویی که ایران می تواند از چین برای اقتصاد خود برداشت کند، چیست؟

اسلام زاده: مهمترین موضوعی که از چینی ها می توان یاد گرفت حمایت از تولید و تولید کننده است. در دیداری که با پروفسور «جاستین لین» داشتیم با شناخت عمیقی که از جامعه ایران دارند گفتند باید قدر نیروی جوان ایرانی دانست. به گفته پروفسور لین فعالان اقتصادی به عنوان خط شکنان عرصه پیشرفت هستند و باید از جانب دولت ها پشتیبانی شوند.

در یک جمله به طور خلاصه باید گفت با حمایت از تولید برای مقاوم سازی یک اقتصاد می توان به جنگ تحریم و فشارهای بین المللی رفت.

سوال: به عنوان آخرین سوال اگر بخواهید در یک جمله نتیجه گیری خود از سفر 14 روزه به چین که در قالب مستندی یک ساعته منتشر شد را با توجه به جنگ تجاری میان چین-آمریکا بیان کنید، آن نتیجه گیری چیست؟

اسلام زاده: کشورهایی که در مقابل امپریالیسم قد علم می کنند باید به یک همبستگی برسند و این اتحاد فقط در قالب موضوعات سیاسی نیست بلکه باید همبستگی های تجاری و اقتصادی نیز بین آنها باشد. باید طراحی و استفاده از سیستم های مستقل بانکی و ارزهایی غیر از دلار نیز مطرح باشد تا بتوانند در مقابل امپریالیسم و آمریکایی ها به یک نقاط خوبی برسند و استقلال مردم و کشورشان را حفظ کنند.

سوال: اگر موضوعی باقیمانده که فکر می کنید برای مخاطبان ما اهمیت دارد بفرمایید.

اسلام زاده: سفر به چین سفر بسیار جذابی بود. با بودجه محدودی این سفر انجام شد اما برخورد بسیار خوب مردم، مسئولان و فعالان اقتصادی چین برای ما خیلی دلگرم کننده و جذاب بود. باید بگویم دیدن چین و فرهنگ مردم برای ما جذاب بود و سعی کردیم در لایه های دوم مستند تصویر خوبی از فرهنگ و مردم چین ارائه کنیم. این مستند مکررا پخش خواهد شد و انشاالله به اندازه خود تاثیرات مثبتی در روابط ایران و چین خواهد داشت. امیدوارم باز هم به کشور چین سفر کنم و مستندهای دیگری بسازم.