همزمان با فرا رسید جشن سنتی شب یلدای ۱۳۹۹، آهنگ ترانه ای به نام «صبح یلدا» توسط خانم «جائو جو چون» جوان هنرمند و محبوب چینی و نوازنده ساز معروف «پیپا» با همراهی نوازندگان ایرانی ساخته شده که دوستی میان شخصیت های فرهنگی چین و ایران را به تصویر کشیده است.

این آهنگ به اندازه ای طرفدار پیدا کرد که یک شبه همه به تکاپو افتادند تا بدانند جائو جو چون چه کسی است و چرا این دختر جوان چینی با عنوان اولین زن محقق درباره موسیقی ایرانی در چین توانسته است یک چنین پیوند پایدار و ماندگاری را با ایران برقرار کند؟

جائو جو چون نوازنده «پیپا»

بدنبال طرح این سؤال بود که ما نیز ترتیب یک مصاحبه رو در رو را با «جائو جو چون» دادیم؛ این هنرمند چینی زیبا، با قدی بلند و چشمانی روشن، سرشار از اعتماد به نفس و شور و عشق یک هنرمند است و این خصوصیات، اولین برداشت هر فردی بعد از ملاقات با اوست.

تصورش هم سخت است که یک دانشجوی چینی که به تازگی فارغ التحصیل شده و دارای مدرک تخصصی نوازندگی «پیپا» از کنسرواتوار مرکزی موسیقی است و تا سه سال قبل هیچ شناختی درباره ایران نداشت، اکنون فارسی را روان صحبت می کند و به یک ستون نویس ایرانی در یک وب سایت بزرگ خبری چینی تبدیل شده است. از همه جالب تر این است که این زن هنرمند چینی یک نام بسیار خاص فارسی به نام «جو» برای خودش انتخاب کرده است.

ارتباط بین این هنرمند جوان چینی با موسیقی ایرانی واقعا اتفاقی رقم خورده است؛ در سال 2017 میلادی بود که اتحاد موسیقی «کمربند و جاده» تاسیس شد و تبادلات میان چین و کشورهای حاشیه جاده ابریشم نیز افزایش پیدا کرد؛ جائو در آن سال ها سخت مشغول آماده کردن خود برای شرکت در آزمون دکتری و انتخاب موضوع تحقیقاتی اش بود؛ استاد راهنمای او پیشنهاد داد تا به تحقیق و مطالعه درباره موسیقی ایرانی بپردازد.

در آن زمان، یک گروه موسیقی ایرانی قصد داشت برای اجرا به چین برود؛ بر همین اساس بود که جائو برای انجام اولین مصاحبه اش به محل اجرای این گروه موسیقی ایرانی رفت و از آنجا بود که در دنیای پر زرق و برق و باشکوه موسیقی ایرانی قدم گذاشت.

این هنرمند چینی معتقد است که «جذابیت موسیقی سنتی ایران در ملودی بدیع خارجی و منطق دقیق باطنی اش نهفته است»؛ جائو می گوید: «موسیقی ایرانی با تمام موسیقی هایی که قبلا با آنها آشنایی داشته ام، فرق دارد. ملودی و ریتم بسیار منظمی دارد و این قوانین کمی شبیه یک فرمول ریاضی اما همراه با تغییرات درونی غنی و باشکوهی است که من سریعا مجذوب آن شدم».

این هنرمند چینی بیش از سه سال را صرف تحقیق و مطالعه در مستندات مختلف، بازدید از شهرها و روستاهای ایران و ضبط نمونه های بسیاری از موسیقی های ایرانی کرده و نهایتا بعد از این همه مدت مطالعه و تحقیق، موسیقی ایرانی را انتخاب کرده است؛ موسیقی محلی به سوژه تحقیقاتی او تبدیل شد و موضوع رساله دکتری او نیز تحقیق درباره «خیام خوانی در بوشهر» است.

کشورهای اروپایی و آمریکایی و ژاپن بسیار زودتر مطالعه درباره موسیقی ایران را شروع کردند در حالیکه جای مطالعه درباره موسیقی ایران در چین در چندین سال گذشته خالی بوده است؛ جائو جو چون می گوید که ارزش مطالعه درباره موسیقی ایران از دیدگاه او، در بیان داستان های ایرانی به مردم چین در قالب یک زبان موسیقیایی است تا مردم چین بتوانند این داستان ها را درک کنند؛ امتیاز جائو در این زمینه این است که سال های سال سابقه اجرای موسیقی محلی را دارد و این سابقه باعث آشنایی او با چین و احساسات مردم درباره موسیقی شده است.

معرفی موسیقی ایرانی توسط جائو جو چون

به این ترتیب، جو توانسته است هر روز بیشتر از روز قبل در عرصه فرهنگی روابط چین و ایران ظاهر شود و اجراهای او چه در شب دوستی چین و ایران و چه در کلاس های استادهای هنرهای ایرانی در کنار هنرمندان ایران قابل مشاهده است؛‌ جو در زمینه تبادلات فرهنگی و ارتباطات هنری که مرزهای ملی را رد کرده است، هر روز بیشتر از گذشته از شور و هیجان و پشتکار هنرمندان ایرانی،‌ عشق و ابهت و شکوه موسیقی و تمایل به تبادلات فرهنگی سرشار شده است.

اجرای گروه «لیان» با همراهی جائو جو چون در شب دوستی چین و ایران

در کنسرت اجلاس کمربند و جاده 2019 میلادی بود که نوازندگان از 11 کشور واقع در امتداد جاده ابریشم در سالن اجرای کنسرواتوار مرکزی موسیقی جمع شدند؛ گروه موسیقی ایرانی «لیان» با کمک کامل از سوی جو توانست از میان 11 کشور با قطعات بارز و برجسته، به عنوان اجرای نهایی روی صحنه رفت.

وقتی تمامی تماشاگران این اجرا به صورت خودجوش ایستادند و شروع به تشویق اجرای عالی این گروه موسیقی ایرانی کردند، چشمان جو از اشک شوق خیس شدند؛ جو می گوید: من به دل و جراتم افتخار می کنم، موسیقی درست شبیه مزرعه وسیعی از گندم است و من یک گندم کوچک هستم، اگرچه دانه های گندم کوچکند اما می توانند همراه با باد آواز بخوانند.

جو در سال 2020، به دلیل تاثیرات ناشی از پاندمی کرونا، نتوانست سفرش به ایران را ادامه دهد؛ با این اوصاف، او یادگیری آنلاین «نوازندگی بربط/ عود» توسط «نگار بوبان» استاد ایرانی را آغاز کرد و تصمیم گرفت آهنگ جدیدی به نام «جاده ابریشم دریایی» را با کمک نوازندگان ایرانی از جمله «محسن شریفیان» و «بهنام شهرکی» منتشر کند.

اینجاست که «تجسم چین» در نگاه نوازندگان ایرانی حاصل می شود؛ ادغام نوازندگی ساز«پیپا» با آواز ایرانی به سبک بوشهری، ترکیبی خیالی از جاده ابریشم دریایی باستانی و شکوه همکاری در مسیر ساخت جاده ابریشم دریایی قرن بیست و یکم را در ذهن تداعی می کند و در عین حال، با نگاهی آکادمیک، استفاده از ساز بربط، سفری خیالی به جاده ابریشم دریایی باستانی را میسر می سازد.

در طول عید بهار چینی سال 2021، این قطعه در شبکه های اجتماعی مهم موسیقی ایرانی و چینی اجرا شد؛ این ملودی زیبا و صدای جذاب آواز ایرانی روح مخاطب را تسخیر و احساسات او را درگیر کرد و با تقدیر گسترده صاحب نظران صنعت موسیقی همراه شد.

جو ابراز امیدواری کرده است که بعد از تکمیل تحصیلاتش در مقطع دکتری، بتواند به زودی مجموعه ای از کتب با موضوع موسیقی ایرانی بر اساس اجراهای نوازندگان فعلی  در ایران را منتشر کند.

جو می گوید:«این اولین کتاب با موضوع موسیقی ایرانی است که در چین منتشر خواهد شد. امیدوارم که وقتی این کتاب عرضه شد، نوازندگان بیشتری از ایران بتوانند نمونه های ویدئویی از اجراهایشان را ارسال کنند تا اجراها و خوانندگی آنها در کتب دانشکده های مهم هنر چین به نمایش در آید».

این هنرمند چینی می گوید که تحقیقات کشورش درباره موسیقی ایران همچنان جای پیشرفت دارد و تا یکی دو سال گذشته، بیشتر از 10 نفر نبودند که شجریان و شاهکارهایش در چین را شناخته بودند ولی در حال حاضر سخنرانی ها و مقالات جو درباره موسیقی، باعث شده است که هر روز افراد بیشتری با استادان موسیقی ایران از جمله «شجریان» و «علیزاده» آشنا شوند.

جو امیدوار است که هر روز تعداد بیشتری از نوازندگان چینی و ایرانی بتوانند به او ملحق شوند تا فرصتی فراهم شود که موسیقی ایرانی به فرای مرزها برود و توسط مخاطبان چینی شناخته شود و چینی ها به این موسیقی عشق بورزند.

در حال حاضر صدها هنرستان و آموزشگاه موسیقی در چین وجود دارد و صدها میلیون نفر از کسانی که عاشق موسیقی اند، تبادلات جدید فرهنگی خود را در قالب ابتکار جاده ابریشم آغاز کرده اند و به این ترتیب، موسیقی پلی شده است که پیوندهای مردمی را تقویت می کند.