ایرانیان و بسیاری از ملت های دیگر نوروز را به عنوان اولین روز سال جدید شمسی جشن میگیرند و پس از آن شمارش معکوس 365 روز تا نوروز بعدی و سال جدید آغاز میشود. روز با اعتدال بهاری در نیمکره شمالی یعنی همان روزی که در چین چون فن (یعنی مرز بهار) نامیده میشود، مصادف است. در تقویم امروزین ایران که حدود هزار سال است از آن استفاده میشود، روزهای سال به 12 ماه تقسیم میشود، شش ماه نخست هر کدام 31 روزه، پنج ماه بعد هر کدام 30 روزه و ماه آخر، 29 روزه است که هر چهار سال یک بار 30 روزه و آن سال کبیسه محسوب میشود. جشن گرفتن نوروز به عنوان اولین روز سال نو توسط ملل مختلف به هزاران سال برمیگردد، اما شمارش روزهای سال چطور؟ آیا همیشه این طور بوده است؟

جواب منفی است. ایرانیان نیز مانند همه ملتهای دیگر در گذشته صاحب تمدن کشاورزی و دامپروری بودند و مردم زندگی و فعالیتهای خود را با توجه به اشتغال اصلی یعنی کشاورزی و پرورش و تغذیه دام تنظیم میکردند. بنابراین جای تعجب نیست که در طول سال، روزها و جشنواره های فراوانی برگزار میشد که این امر بر اساس سبک زندگی و تغییر فصول بود. یکی از مهمترین آنها سنت میر نوروزی بود. این رسم زمانی برگزار و جشن گرفته میشد که ایرانیان همه ماههای سال را به طور مساوی و هر یک را 30 روزه محاسبه میکردند، به طوری که در نهایت قبل از نوروز سال نو پنج روز اضافه داشتند.

سوابق تاریخی بسیاری درباره سنت بسیار جالب میر نوروزی در میان اقوام ایران وجود دارد که صرفاً برای جشن گرفتن و سرگرمی در تمام این پنج روز آخر سال و انتظار برای آغاز سال جدید برگزار میشده است. طبق این رسم، مردم در روستاها فردی را از میان خود انتخاب میکردند تا در آن پنج روز میر نوروزی باشد. وظیفه میر نوروزی این بود که دستورات و قوانینی احمقانه و مضحک صادر کند تا مردم با اجرایشان بتوانند بیشترین سرگرمی، لذت و خلاصی از از یک سال کار سخت را تجربه کنند. لازم به ذکر نیست که محض بازی مردم مجبور به پیروی از دستورات و قوانین جدید بودند، هر قدر هم که دستورات احتمقانه بود. تا حدی که در بعضی موارد دستورات احمقانه هنجارهای جامعه کوچک را به چالش میکشید و باعث شرمندگی، نارضایتی و ناامیدی میشد، به طوری که میر نوروزی (که احتمالاً میتوان در زبان چینی به چون فن جانگ ترجمه کرد) پس از پایان دوره پنج روزه میری نوروز، مجبور میشد از دید مردم پنهان شود، مبادا بعد از بازگشت زندگی به روال عادی و اجرای قوانین عادی و واقعی، هدف تلافی و تنبیه قرار گیرد.

برغم سرگرم کننده بودن رسم میر نوروز، به عبارت دیگر در این مدت هنجارها و نظم عادی زندگی کل یک روستا و اهالیش صرفاً محض سرگرمی و شادی دچار چالش میشد.

این سنت دیگر وجود ندارد یا امروزه بسیار رقیقتر شده است، اما راه خود را در ادبیات فارسی باز کرده و به عنوان نمادی از کوتاه بودن زندگی و قدرت و ضرورت تفکر مردم در مورد پایان دوره و عواقب اعمال فرد، قبل از از دست دادن اقتدار و حتی زندگی استفاده میشود.

با ورود جو بایدن در کاخ سفید در ایالات متحده، به نظر میرسد بسیاری از مردم دهکده جهانی ما از چهار سال دوره یکی از بدترین میرهای نوروزی که چهل سال پیرمان کرد، احساس آرامش بکنند، اما تردیدی نیست که دولت او و مردم دهکده پس از گذراندن دوره «تفریح و سرگرمی» مدتی طولانی و با عواقب و هزینه هایی بسیار برای میزبانان این مهمانی، ناچار از اشتغال به تمیز کردن آثار این هرج و مرج خواهند بود، در حالی که این سوال همچنان باقیست که آیا میر نوروزی مدتی مخفی و از انظار ناپدید خواهد شد؟ یا او و ارتش طرفداران متعصبش به تعقیب و آزار مخفیانه و نامحسوس دهکده و اهالیش ادامه خواهند داد؟

مجتبی پویا