وزرای خارجه طرف های برجام دوشنبه 21 دسامبر (1 دی ماه) نشستی ویدئویی برگزار کردند که به گفته آنها غیررسمی بود. طرف ها در این نشست موافقت کردند که با تشریک مساعی بازگشت هرچه سریعتر آمریکا  به برجام را فراهم کنند. «وانگ یی» عضو شورای دولتی و وزیر امور خارجه چین نیز پیشنهاد چهار ماده ای پکن را مطرح كرد؛ از این رو چین امیدوار است انگیزه سیاسی را در حل و فصل سیاسی و دیپلماتیک مسئله هسته ای ایران تزریق كند.

پس از این نشست، طرف های شرکت کننده با صدور بیانیه مشترکی، بار دیگر بر تعهد خود در حفاظت از برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت و اجرای کامل و موثر آن تأکید کردند؛ ضمن  ابراز تأسف عمیق از خروج ایالات متحده از برجام  تأکید کردند که قطعنامه 2231 شورای امنیت هنوز کاملاً موثر است؛ طرف ها دورنمای یک بازگشت محتمل ایالات متحده به برجام را مورد توجه قرار دادند و بر آمادگی خود برای پرداختن به این موضوع با نگاهی مثبت و در یک تلاش مشترک تأکید داشتند.

وانگ یی در سخنرانی خود در این نشست گفت که در حال حاضر اوضاع مربوط به برنامه هسته ای ایران به یک مقطع حساس رسیده است. به گفته وی «جو بایدن»، رئیس جمهور منتخب ایالات متحده به روشنی اظهار داشته كه به توافق هسته ای ایران بازخواهد گشت اما این در حالی است که  فشار آمریکا بر ایران هر روز در حال افزایش است.

وزیر خارجه چین تاکید کرد برجام نه تنها فرصتي برای بازگشت به مسير عادی مواجه است، بلکه با خطرات و چالش هاي بي سابقه اي نيز روبرو است. طرف چینی در این راستا نظرات چهار گانه ای زیر را مطرح کرد: حفاظت بدون تردید از برجام، فشار بر آمریکا برای بازگشت هرچه سریعتر به برجام، حل اختلافات به شیوه عادلانه و عینی و برخورد مناسب با مسائل امنیتی منطقه.

چین به عنوان عضو دائمی شورای امنیت، همواره نقش سازنده ای را در تمام روند مذاکرات مسئله هسته ای ایران ایفا کرده است. چین کانون درگیری نیست با این حال  چین می تواند فعالانه با موضع عادلانه و عینی تری میانجی گری کند. در برخی از مقاطع مهم مذاکره، چین همیشه براساس منافع مشترک همه طرف ها، فعالانه به دنبال ایده ها و راه حل مشکلات گشته و طرح خود را پیشنهاد کرده است.

پس از دسترسی به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال 2015، چین مدافع و مجری قاطع این توافق بوده است. بازسازی راکتور آب سنگین اراک یکی از پروژه های کلیدی مندرج در توافق هسته ای ایران بوده است. چین به عنوان یکی از  دو رئیس گروه کار بازسازی راکتور اراک، به طور فعال با  طرف دیگر این گروه یعنی انگلیس روند بازسازی را به پیش برده است. چین فعالانه مسئولیت های اصلی بازسازی راکتور اراک مانند بازطراحی، تامین سوخت کوره اول و تأمین تجهیزات را برعهده داشته و به پیشرفت چشمگیری دست یافته است.

چین برای خروج از بن بست فعلی، پیشنهادی مبنی بر ایجاد یک سکوی گفتگوی چندجانبه ویژه در منطقه خلیج فارس، آغاز یک روند گفتگوی فراگیر و ایجاد تفاهم مستمر درباره مسائل امنیتی منطقه ای که ابتدا موضوعات کمتر حساس و سپس موضوعات تنش زا را در بر می گیرد، مطرح کرده است. پیشنهاد چین نگرانی های امنیتی مشروع همه طرف ها را در نظر گرفته و از طرف های مربوطه پاسخ های مثبت مقدماتی را دریافت کرده است.

«وانگ یی» وزیر خارجه چین در «تنگ چونگ» استان «یونان» در اواسط ماه اکتبر هنگام دیدار با «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران این پیشنهاد را مطرح کرد. ظریف در این دیدار از این پیشنهاد استقبال وابراز امیدواری کرد که همه کشورها با رویکردی انعطاف پذیر در این طرح گفتگو حضور داشته باشند.

توافق هسته ای ایران پس از مذاکرات سخت و چالش برانگیز 10 ساله حاصل شد و این موفقیت مهم دیپلماسی چندجانبه بلافاصله با قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل مورد تایید قرار گرفت.

مهمترین نتیجه برجام حفظ سیستم عدم تکثیر سلاح های هسته ای بین المللی است. ایران تعهد سیاسی مبنی بر عدم تولید سلاح هسته ای داده است. طرفین این تعهد را از طریق توافقنامه بین المللی الزام آور مشخص کرده اند و در عین حال حق مشروع ایران برای  استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای  نیز تضمین شده است. 

مهمترین اهمیت این توافقنامه تجسم روح برد-برد در آن است. مسئله هسته ای ایران بسیار پیچیده است و به منافع حیاتی طرفین مرتبط است. اگر روح برد-برد نباشد، دستیابی به توافق دشوار است و حتی اگر به مرحله امضا هم برسد، اجرای آن نیز دشوار خواهد بود.

در حال حاضر، به دلیل خروج یک جانبه دولت ایالات متحده از برجام و اعمال سیاست فشار حداکثری و مدیریت درازدستانه این کشور، احتمال تقابل جدی میان تهران و واشنگتن بیشتر شده و تلاش سایر کشورها برای اجرای این توافقنامه نیز به طور کامل موفقیت آمیز نبوده است.

چین همیشه همکاری عادی اقتصادی و تجاری با ایران را قاطعانه حفظ کرده و به این سبب حتی  تحریم های یک جانبه و غیرقانونی ایالات متحده را تحمل کرده است.

اقدامات آسیب‌زای ایالات متحده منجر به ضرر به حقوق و منافع قانونی ایران شده است. ایران در پاسخ به خروج آمریکا از برجام و منتفع نشدن از عواید اقتصادی آن به تدریج از تعهدات خود به برجام کاسته است.

در واقع این گونه باید گفت که در حال حاضر فقط اسمی از برجام باقی مانده و با ادامه این روند چیزی به نابودی کامل آن باقی نمانده است.

وضعیت منطقه به خاطر آن ناآرام شده و جامعه جهانی از این بابت نگران است. «هایکو ماس» وزیر امور خارجه آلمان پس از جلسه روز دوشنبه در مصاحبه با رسانه ها اظهار داشت که زمان کنونی "آخرین فرصت برای نجات توافق جامع مسئله هسته ای ایران" محسوب می شود، باید در چند هفته یا چند ماه آینده از این فرصت به طور صحیح استفاده و مشخص شود که  آیا اختلافات مربوط به برجام می تواند از طریق مذاکره برای همیشه حل و فصل شود یا خیر.

ظریف وزیر امور خارجه ایران نیز در پیامی توئیتری اعلام کرد که در نشست مجازی دوشنبه به طرف‌های اروپایی برجام هشدار داده است که این آخرین فرصت آنها برای حفظ برجام است.

ضرب المثلی چینی وجود دارد که می گوید "با سرمای یک روزه رودخانه ها سه وجب یخ نمی بندد"، یعنی حل این مسئله زمان‌بر است و حل و فصل  مسئله هسته ای ایران به خرد و حوصله نیاز دارد. اما مهم نیست دشواری ها چقدر زیاد باشد نکته اساسی این است که راه حل سیاسی و دیپلماتیک تنها راه واقع بینانه و عملی است. همه طرف های مربوطه باید با گره زدن نقاط تفاهم به پیش بروند و برای حل سیاسی و دیپلماتیک مسئله هسته ای ایران انگیزه های سیاسی بیشتری تزریق کنند.