بناهای مسکونی که اساسی ترین نوع ساختمانی محسوب میشود، به الحاظ زمان پیدایش زودتر از دیگر ساختمانها و از لحاظ پراکندگی گسترده ترین و ازلحاظ تعداد بیشترین ساختمانها می باشد .بانظرداشت تفاوت شرایط طبیعی و انسانی نواحی مختلف چین ،خانه های مسکونی متنوع و گوناگون ساخته شده است .

خانه مسکونی سی هه یوان

خانه های مسکونی سنتی و عمده در نواحی سکونت ملت "هان" رامساکن منظم تشکیل میدهد و الگوی آن "سی هه یوان "بیجنیگ یعنی خانه ای که درچهار طرف با اطاق ها احاطه شده و در وسط حیاط قرار دارد ، می باشد . "سی هه یوان" بیچینگ معمولا به دو بخش تقسیم میشود ، یعنی بخش جلو و بخش عقب .اطاق میانی محل انجام تشریفات خانوادگی و پذیرائی از مهمانان عالیقدر میباشد و اطاقهای چهار طرف روبروی حیاط قرار دارد و به وسیله کوریدور به یکدیگر متصل می شود.

"سی هه یوان " شهر بیجنگ که ترجمان ایده پدر شاهی با ستانی و نظام خانوادگی چین است ، با حیاط پهن و وسیع چهار گوش ، محیط آرام و صمیمی و گلها و درختان قشنگ و منظم ، فضای زندگی بسیار ایده آل محسوب میشود . خانه های مسکونی "سی هه یوان " در مناطق شمال و شمال شرق چین فراوان دیده میشود. 　 

    "تان ا و و تو لو"

در جنوب چین خانه های مسکونی بیشتر ساختمانهای چند طبقه ای میباشد. "تان او "یعنی خانه ای است که محور آن حیاط کوچک بیضی شکل میباشد. این گونه خانه ها معمولا ً مربع شکل بوده و ساده و تمیز بنظر میرسد و در استانهای جنوبی چین پراکنده است .

اهالی بومی "که جیا" در جنوب استان فوجیان"،شمال استان" گاندون" و شمال "گوان سی " معمولا ً در مجتمع بزرگ خانه ها دایره و یا مربع شکل زندگی میکنند . یک سالن تک طبقه ای درمیان قرار است و اطراف آن خانه های 4 و یا 5 طبقه است. الگوی اینگونه ساختمانها "تو لو"(یعنی بنای گلی) ی"که جیا " در شهرستان یون دین استان "فو جیان " است .

در این شهرستان جمعاً بیش از 8هزار باب ساختمان "تو لو " مربع شکل ، 8 گوشه ای و بیضی قرار است . این ساختمانهای برزگ و زیبا، کاربردی با ویژگی خاص و توانائی تدافعی ، دنیای شگفت آمیز اماکن به شمار میرود.

بناهای مسکونی اقلیت نشین

بناهای مسکونی نواحی اقلیت نشین در چین متنوع و گوناکون است . مثلا ً: خانه های مسکونی در منطقه خود مختار اویغور سین جیان معمولا ً خانه های یک تا سه طبقه با بام مسطح میباشد که به وسیله حیاط احاطه شده است و تبتی ها بیشتردر" دیو فان "سکونت دارند . " دیو فان " بزبان تبتی یعنی خانه های با ترکیب چوبی و بام مسطح و دیواره ای با قطعات سنگی ،ملیت مغول عموماً در چادرهای قابل انتقا ل زندگی میکنند و اقلیتهای ملی در جنوب باختر خانه های خود را با ترکیب چوبی و نرده ها در اطراف جلو اطاقها در مکانهای خوش منظره با تکیه بر کوه و کنار جویبار میسازند . طبقه پائین چهار طاق خلوت بوده و طبقات بالا محل زندگی میباشد .درمیان اینگونه بناها خانه های با مبویی ملیت " دای " استان یونان وخا نه"دیو جیا ئو لو " متعلق به ملیتهای " میائو" و " تو جیا " متمایز از دیگر خانه های مسکونی اقلیت نشین است. خانه " دیو جیائو لو" معمولا ً در زمین سراشیب ، بدون شالوده و بر روی ستونها برای استحکام آن ساخته میشود . اینگونه بناها اغلب دو یا سه طبقه است . طبقه بالا کم ارتفا بوده و انبار غلات می باشد و طبقه پائین محل حفظ اجناس متفرقه و یا آغل حیوانات خانگی است .

  غار درشمال و خانه های مسکونیدر شهرهای باستانی

در نواحی وسطی و سفلی رود زرد در شمال چین ،نواحی رسوب طبقه بندی نشده از قبیل استانهای " شنسی "،"کانسو" ،"حه نان "و "شان سی "اهالی محلی در تپه های خاکی غارها زندگی میکنند .

در درون آن با آجر و سنگ محل زندگی شبیه غاری میسازند و حتی چند غار را بهم متصل مینمایند . اینگونه غارها ضد حریق و ضدآلودگی صوتی بوده و در چهار فصل سال هوای درونی آن خنک و ملایم است و در ضمن در ساخت آن در استفاده از زمین و هزینه صرفه جویی میشود . در این نوع بنا ، طبیعی و زندگی بهم تلفیق داده شده است و یک شیوه معماری کامل در استفاده از شرایط محلی محسوب می شود .

افزون بر این ، در چین تعداد زیادی شهرهای باستانی وجود دارد که در درون آن بسیاری خانه های مسکونی قدیمی موجود است و کماکان محفوظ مانده است . شهر باستانی "پین یائو" استان شانسی و شهر باستانی "لی جیان" استان یونن در سال 1998در "فهرست اسامی میراث جهانی " به ثبت رسید.

شهر باستانی "پین یائو " مرکز شهرستان در سلسله های امپراتوری "مین " و " چینگ" می باشد که به کاملترین وجهی محفوط مانده است و الگوی مرکز شهرستانی ملت "هان " چین در نواحی مرکزی بشمار میاید . ساختمانهای این شهر مانند دیوار ،خیابان ،خانه های مسکونی، مغازه و معبد " قدیمی تاکنون بخوبی محفوظ مانده و ترکیب بندی و سبک معماری نیز ویژگی اصلی خود را حفظ نموده است .

شهر "پین یائو " نمونه موجود سیر پیشرفت تاریخی در زمینه های سیاسی،اقتصا دی ،فرهنگی ، نظامی،معماری و هنری بشمار میرود. شهر باستانی "لی جیان"که تاسیس آن از سلسله امپراتوری "سون جنوبی " شروع شد ، یگانه شهرک آمیخته با خاصیت معماری سنتی ملیت "ناسی"و دیگر سبک های معماری میباشد . در ساخت این شهر از نظام معماری شهرهای اصیل چین تقلید نشده است .

بطوریکه در شهرک شبکه راه منظم وجود ندارد و دیوار بلند و شکوهمندی ساخته نشده است. رود "خی لون تان "که منبع عمده آب این شهر میباشد، به جویبارهای متعدد تقسیم شده و یک شبکه آب را تشکیل میدهد که هر خانوار از آن استفاده می کنند. در همه جا جویبارها جاری است و در کرانه های آن بیدهای سرسبز با وزش نسیم در حرکت است .