پزشکان با استفاده از کارکرد های حس پنجگانه بینایی ، شنوایی ، بویایی ولامسه و چشایی و صحبت با بیماران و مطلعین بیمار و اطلاعات مربوط به بیماری را به طور کامل و منظم کسب کرده و سپس با استفاده از این اطلاعات به درمان بالینی می پردازند. شیوه های تشخیص عبارت است از: نظارت، استماع و استشمام ، استفهام و سنجش نبض که شیوه های چهارگانه تشخیص بیماری است. هر یک از این شیوه های چهارگانه تشخیص بیماری نقش خاص و ویژه خود را دارد و نمی توان آنها را جایگزین دیگری کرد و برای درمان بالینی این موارد لازم است و در این صورت می توان با توجه به عوارض بیماری ، نتیجه گیری صحیح انجام داد.

شیوه نظارت

شیوه نظارت بر اساس تئوری هایی درباره مجراهای اصلی و فرعی و نصف النهار ها برای تشخیص بیماری انجام می شود. ارتباطات بخش برونی بدن انسان امعاء و احشای بدن فشرده و نزدیک است. اگر فعالیت ارگان های حساس بدن انسان تغییر کند ، حتما در بخش های ظاهری بدن واکنش نشان خواهد داد مانند تغییر رنگ پوست ، جسم و حالت روحی و غیره. از این جهت با نظارت وضع ظاهر بدن و علائم تغییرات حالت و کارکرد حس پنج گانه صورت می توان تغییرات ارگانهای داخلی را درک کرد.

شیوه های نظارت می تواند شامل نگاه کردن وضعیت ظاهری بیمار، رنگ چهره ، صورت ظاهری و سر و گردن و پنج ارگان حسی ( یعنی گوش ها ، چشم ها ، لب ها ، بینی و زبان ) پوست ، شریان و رگ و ورید ، مدفوع و ادرار و غیره باشد. محور نگاه کردن حالت ظاهری و مشاهده رنگ صورت و تشخیص از طریق زبان است. چون که با دیدن علایم گوناگون چهره و زبان ، می توان تغییرات کارکرد امعاء و احشاء را تشخیص داد.

استماع و استشمام شیوه

استماع و استشمام شیوه دیگر تشخیض بیماری است. پزشکان با استفاده از حس شنوایی از طریق صدای بیمار و حس بویایی و بوی متنوع مدفوع و ادرار بیمار سبوه معالجه را تشخیص می دهند.

با شنیدن صدا ، نه تنها می توان تغییرات پاتولوژیک ارگانهای صوتی مربوط را متوجه شد بلکه با توجه به تغییرات صوت ، تغییرات امعاء و احشاء شامل قلب ، جگر ، طحال ، ریه ، معده ، کیسه صفرا ، روده و مثانه بیمار قابل معاینه است. استماع صوت عبارت است از : صدای حرف زدن ، تنفس ، سرفه و غیره.

استشمام کردن بوها به دو نوع استشمام بوهای بدن بیمار و بوی اطاق مسکونی بیمار تقسیم می شود. بوهای بدن بیمار بطورعمده از نفوذ و رخنه سمومی درامعاء و احشاء بدن انسان ، انرژی حیاتی و خون و مایع بدن ناشی می شود و از منافذ بدن بیماران و مدفوع و ادرار منتشر می شود ؛ بوی اطاق بیمار شامل همین موارد است. برای نمونه بوی بیماران مبتلا به طاعون کاملا مشخص است.

شیوه استفهام

شیوه استفهام روش دیگر تشخیص بیماری است. پزشکان با گفتگو با بیماران و یا مطلعین بیماری اطلاعاتی در باره بیماران همانند ابتلا به مرض، پیشرفت بیماری ، عوارض کنونی ، جریان درمان وغیره بدست می آورند. زمانی که تشخیص بیماری مشکل است وعوارض بدنی وجود ندارد و یا مبهم است ، می توان با این روش به پیشرفت هایی دست یافت. پزشکان با این روش می توانند از تمامی اطلاعات مربوط به بیماری ازجمله زندگی روزانه ، محیط کار غذا ، اعتیاد ، وضعیت ازدواج و دیگر موارد آگاه شوند.

موضوعات اصلی شیوه استفهام اطلاعات عمومی مبتلایان ( نام ، جنسیت ، سن ، شغل ، ازدواج ، ملیت ، محل تولد ، نشانی ، تاریخ مراجعه به پزشک ) ، اظهارات مبتلایان درباره وضع بیماری ، تاریخچه بیماری کنونی ، عوارض کنونی ، تاریخچه بیماری های گذشته ، تاریخچه شخص ، تاریخچه خانواده و غیره را دربر دارد. شیوه استفهام عوارض کنونی بطور عمده عبارت است از : استفهام سرما و گرما ، استفهام خواب ، عواطف و همچنین مدفوع و ادرار.

شیوه گرفتن نبض

پزشکان با دست روی بدن بیمار را آهسته لمس کرده و برخی نقاط را فشار می دهند. گرفتن نبض و لمس بدن روشی برای تشخیص بیماری است. روش تشخیص بوسیله گرفتن نبض شامل تجربه و مشاهده تغییرات حالت نبض ، تغییرات پاتولوژی درون بدن بیماران و موارد مشابه است. فشار دادن برخی نقاط بدن برای آگاهی از تغییرات غیر عادی انجام می شود. با این کار تغییرات پاتولوژی و شدت بیماری مشخص می شود.