ویژه برنامه روز جهانی محیط زیست

لیلی :سلام، شنودگان گرامی

ماهیار: سلام، امروز روز جهانی محیط زیست است. در ویژه برنامه امروز، ما درباره حفاظت از محیط زیست صحبت می کنیم.

لیلی: موضوع عمده امسال، بیایید آسیان را آبی نگهداری! اعلام شده است. آقای ماهیار، چند سال است که در پکن هستی؟

ماهیار: سه سال.

لیلی: در این سه سال، بزرگترین تغییری که در پکن دیدی چی بود؟

ماهیار: خب می‎تونم بگم روزهایی که باید ماسک بپوشم، کمتر شده و این یعنی که آب و هوای خیلی بهتر شده است.

لیلی: بله، بر اساس تازه‎ترین آمار، غلظت متوسط ذرات معلق آلاینده موسوم به PM2.5، درسال 2018 در پکن 51 میکروگرم در متر مکعب بود که به کمترین میزان از زمان آغاز برنامه‎های نظارتی رسیده.

جویس امسویا

ماهیا: درسته. پیشرفت‎های چین در زمینه مهار آلودگی و حفظ محیط زیست قابل توجه است. این پیشرفت‎‏ها را جویس امسویا، جانشین مدیر اجرایی اداره محیط زیست سازمان ملل نیز تأیید کرده و گفته : «من از سال 2011 تا 2014 میلادی در پکن زندگی کردم و با چشم خودم نقش رهبری دولت چین برای مهارPM2.5 را دیده‎ام. چین یک کشور بزرگ با تنوع زیست محیطی بسیار گسترده است. پیشرفت‎های برجسته چین در این زمینه قابل توجه بوده است. »

لیلی: چین به عنوان با جمعیت 1.4 میلیارد نفری، برای حفاظت از محیط زیست در کنار رشد سریع اقتصادی با چالش‎های جدی روبه‎‏رو است. برای تحقق توسعه هماهنگ اقتصادی و حافظت از محیط زیست، دولت، سازمان‎های مختلف و خودِ مردم تلاش زیادی کرده‎اند. برنامه مهار آلودگی آب و هوا که در سال 2013 میلادی توسط دولت چین منتشر شده، یک سند مهم و تاریخی در رابطه با پیشگیری و مهار آلودگی آب و هوا به شمار می‎رود.

ماهیار: درسته. من در این سه سالی که در رادیو کار می‎کردم، به خوبی متوجه اهمیت حافظت از محیط زیست برای دولت چین شدم. یادم است که شی جین پینگ رییس جمهوری چین بارها در این مدت درباره حفاظت از محیط زیست سخنرانی کرد و یکی از معروف‎ترین گفته‎های او این است که در کنار رودهای آبی و کوه‎های سرسبز، کوهی از طلا و نقره را نیز می‎خواهیم اما اگر قرار باشد یکی را انتخاب کنیم، ما رودهای آبی و کوه‎های سرسبز را برمی‎گزینیم چرا که رود آبی و کوه سرسبز خود کوه‎هایی از طلا و نقره هستند.

لیلی: بله، موثر بودن هر گونه راهبرد و سیاست، بدون رهبری قوی و همکاری واحد ها امکان پذیر نیست. اما دولت چین چه تدابیری را در پیش گرفته؟ وزارت محیط زیست چین چندی پیش اعلام کرد، طی 5 سال گذشته، چین با حذف ظرفیت‎های تولیدی غیرپیشرفته، تسریع روند استفاده از انرژی پاک، کنترل میزان مصرف زغال سنگ و پیشبرد روند بهینه‎سازی صنایع مهم مانند سیمان و پتروشیمی، میزان نظارت بر کیفیت آب و هوا را تقویت کرده است. با اجرای این تدابیر، غلظت متوسط ذرات معلق آلاینده موسوم به PM10 در شهرهای مختلف چین 20 درصد کاهش یافت و PM2.5 نیز در شهرهای پکن، تیان جین و استان هه بی به ترتیب 39.6، 34.3 و 27.7 درصد کاهش یافت. به گفته جانشین مدیر اجرایی اداره محیط زیست سازمان ملل، هیچ شهر یا منطقه‎ای از جهان، به غیر از شهرهای چین، نتوانسته‎اند این کار را انجام دهند.

لیو جی چوان

ماهیار: کلید پیروزی در نبرد مدیریت آلودگی آب و هوا، ایجاد یک نظام موثر مدیریت و نظارت بر کیفیت آب و هوا است. لی جی چوان، مدیر اداره نظارت وزارت محیط زیست چین با اشاره به آنکه چین بزرگترین شبکه نظارت بر کیفیت آب و هوا را درمیان کشورهای در حال رشد تاسیس کرده است، گفت:«اکنون ما شبکه پیش‎بینی آلودگی آب و هوای را در 4 سطح کشوری، منطقه‎ای، استانی و شهری ایجاد کرده‎ایم و می‎توانیم کیفیت آب و هوا را بین یک تا سه روز به طور دقیق پیش‎بینی کنیم و در عین حال امکان پیش‎بینی کیفیت بالقوه آب و هوا در 7 روز آینده را نیز داریم. ضریب درستی پیش‎بینی‎های درباره مقیاس آلودگی به 100 درصد رسیده و از از نظر فنی به طور کامل می‎توانیم از تصمیم‎هایی که در بخش رسیدگی، کنترل، هشدار و اعلام وضعیت اضظراری گرفته می‎شود حمایت کنیم. »

یو جیان هوا

لیلی:اداره برنامه‌ریزی محیط زیست سازمان ملل چندی پیش در نایروبی، پایتخت کنیا گزارشی را درباره مسیر و دورنمای مدیریت آلودگی آب و هوای پکن در 20 سال گذشته منتشر کرد که در آن آمده است: پکن به عنوان بزرگترین شهری که در جهان با بیشترین سرعت در حال توسعه است، طی بیش از 20 سال گذشته در حال یافتن یک روش مناسب برای بهبود کیفیت آب و هوای خود بوده است. تلاش‎های خستگی ناپذیر و موفقیت این شهر می‎تواند الگویی برای شهرهای دیگر جهان باشد. یو جیان هوا معاون اداره محیط زیست شهر پکن چندی پیش در یک نشست خبری گفت:«کلید موفقیت در مسیر مبارزه با آلودگی آب و هوا، ایجاد یک نظام مدیریت کیفیت آب و هوا است که از طریق آن بتوانیم با کاهش آلودگی، موجب بهبود کیفیت آب و هوا شویم. هیچ شهری نمی‎تواند به تنهایی در جهان به زندگی خود ادامه دهد. همکاری منطقه‎ای برای تحقق این هدف بسیار مهم است. »

مایکل ولش

مایکل ولش مشاور کمیته بین‎المللی حمل و نقل پاک، تاکنون از بسیاری از شهرهای جهان بازدید کرده و یکی از کسانی است که در مورد موضوع چگونگی بهبود آلودگی آب و هوا از طریق نظارت بر تردد خودروها تحقیق می‎کند. به نظر وی، دو مورد از تجربه‎های پکن در این رابطه بسیار مهم است:

«اول، تنظیم یک برنامه کامل: به این معنی که کیفیت سوخت مطابق با استاندارد‎های خودروها باشد. متاسفانه، شهرهایی که با من همکاری داشتند، در این زمینه خوب کار نکرده‎اند. دوم، مشخص کردن اهداف قابل ارزیابی: مهم ترین کار این است که کارها را بر یک مبنای علمی انجام بدهیم. من باید از شهر پکن تشکر کنم که در این زمینه کارهای بسیار موفقی انجام داده و تبدیل به یک الگو برای شهرهای دیگر شده است. »

محمد مسعود تجریشی

لیلی:تغییرات اقلیمی و تشدید آلودگی آب و هوا از جمله چالش‎های مشترک پیشِ روی همه کشورها است. وضعیت ایران در این زمینه چطور است؟

ماهیار: برای اینکه بهتر با وضعیت ایران در زمینه مقابله با آلودگی هوا آشنا بشویم از همکارمون خانم لی هویی‎چونگ دعوت کردیم که برای ما توضیحاتی را ارائه کنند.

آقای محمد مسعود تجریشی معاون سازمان محیط زیست ایران در این مورد گفت:

اقدام اولی که انجام دادیم معاینه فنی بود یعنی معاینه فنی را اجباری‎تر کردیم. دومین اقدامی که ما انجام دادیم رسیدگی به وضعیت پاییز و زمستان بود چرا که ما اغلب در آذر، دی و بهمن خیلی مشکل داریم. اقدام سوم‎مان سوخت مناسب بود ما در کشور گازوئیل استانداردمان پنجاه درصد نیازمان را پاسخ می‎دهد ولی چون با شبکه لوله ای گازوئیل را پخش می کنیم، کلان‎شهرها مثل شهر تهران و یک سری کریدورها که بار از آن عبور می کند را هماهنگ کردیم که در فاز اول 160 ایستگاه پمپ بنزین و تا پایان امسال 450 پمپ بنزین این گازوئیل را توزیع کنند. اقداماتی دیگری را هم مثل هماهنگی با دستگاه‎های اجرایی انجام دادیم که از جمله به صاحبان تاکسی های اسقاطی، تاکسی های نو بدهیم، بتوانیم اتوبوس ها را رتروفیت کنیم و در تعداد محدود فیلتر دی پی اف اضافه بکنیم. ما این اقدامات را از سال گذشته شروع کردیم تا مطمئن شویم هوای تمیز تری داشته باشیم و در انتها باران و باد هم به کمک ما آمد و باعث شد که سال گذشته ما حتی یک روز ناسالم هم نداشته باشیم . تهران شهر بزرگیه که در یک دهه گذشته از سمت غرب و شمال گسترده تر شده. در پایتخت موضوعات سیاسی و اقتصادی بیشتر از هر چیزی اهمیت داره، اگر بخواهیم یه روز محیط زیست را در تهران مورد توجه قرار بدهیم به برنامه ریزی و انرژی خیلی زیادی نیاز داریم. اگر مسئولان شهرداری تهران به چین سفر کنن می توانند بدون نیاز به مترجم و راهنما و فقط با تماشا کردن خیابان ها یاد بگیرند که چین چطور و چقدر به محیط زیست اهمیت می ده

لیلی: دلایل شکل‎گیری آلودگی آب و هوا بسیار پیچیده است. هر کشور مشکلات منحصر به خود را دارد که حل آن نیازمند یک زمان طولانی است. به نظر شما، دلیل آلودگی آب و هوای تهران چییست؟ عده‎ای می‎گویند وجود خودروهای زیادی و برخی دیگه از مردم هم بد بودن کیفیت سوخت را عامل آلودگی هوا می‎دانند؟ به نظر شما علت این آلودگی‎ها چیست؟

ماهیار: برای گرفتن پاسخ این سوال ما باید نظر کارشناسان ایرانی بشنویم. آقای پرویز بختیاری در این مورد گفت: « دولت چند تا کار انجام داده که به نظر من کارهای خوبی هست: یکی اینکه در چند سال اخیر حمل و نقل عمومی در شهر تهران ما به شدت دارد افزایش پیدا می کند و شرایط راحت تری برای آدم ها پیش می آید که بتوانند از این ها استفاده بکنند. تقریبا شما هر جای تهران که باشید به فاصله خیلی کم می توانید به یکی از ایستگاه های مترو برسید و این اقدام خیلی خوبی است. در تهران خطوط اتوبوس های تندرو بسیار سریع تر از تاکسی ها شما را می رساند و این باعث می شود که مردم ترغیب به استفاده از این اتوبوس های تندرو بشوند این ها اقدامات خیلی خوبی هستند».

لیلی: درسته، هر کشوری مشکلات مخصوص به خود را دارد اما موارد مشترک هم بین همه کشورها وجود دارد که برای نمونه می‎توانیم به الودگی ناشی از خودروها در پکن و تهران اشاره کنیم. مایکل والش می‎گوید که دو تجربه پکن دراین زمینه برای شهرهای دیگر جهان قابل الگوبرداری است. در این مورد ما از فرورتیش رضوانیه که در سازمان مردم نهاد ایران فعالیت م یکند و هم دو بار به چین سفر کرده، مصاحبه کردیم و نظرات را پرسیدم.

وی در مصاحبه گفت: «یکی از نخستین موضوعاتی که هنگام نخستین سفرم به چین دیدم، وجود درختان سالم در همه نقاط بود. هر جا رو نگاه می کردم سبز بود، حتی توی معماری به این نکته توجه شده. این طور پی بردم که هم در چین قدیم به مساله محیط زیست اهمیت می دادند و هم امروز این تفکر مثبت ادامه داره. به خاطر دارم هنگام بازدید از یک روستا دیدم سطل های تفکیک زباله نصب شده که به بازیافت خیلی کمک می کنه».

تهران شهر بزرگیه که در یک دهه گذشته از سمت غرب و شمال گسترده تر شده. در پایتخت موضوعات سیاسی و اقتصادی بیشتر از هر چیزی اهمیت داره، اگر بخواهیم یه روز محیط زیست را در تهران مورد توجه قرار بدهیم به برنامه ریزی و انرژی خیلی زیادی نیاز داریم. اگر مسئولان شهرداری تهران به چین سفر کنن می توانند بدون نیاز به مترجم و راهنما و فقط با تماشا کردن خیابان ها یاد بگیرند که چین چطور و چقدر به محیط زیست اهمیت می ده

ماهیار: امیدواریم چین وایران با تقویت همکاری و درس گرفتن از تجربیات یکدیگر، به طور مشترک برای غلبه بر این مشکلات تلاش کنند. شعار روز جهانی امسال "بیایید آسمان را آبی نگهداریم" است. امسال چین برای هفدهمین بار میزبانی این رویداد مهم را بر عهده دارد. هدف از انتخاب این شعار، دعوت از همه برای مشارکت در بهبود وضعیت آب و هوای کشورشان و در سطح گسترده‎تر کره زمین است

لیلی: یک ضرب‎المثلی چینی می‎گوید همبستگی نیرویی عظیم را به دنبال دارد.

ماهیار: اطمینان داریم که با تلاش همه ما، آسمان آبی تر و آب‎ها پاک‎تر خواهد شد.