پشت پردۀ جنگ تجاری امریکا با چین چیست؟ دلیل آن، کسری تجاری نیست

دولت ترامپ می خواهد مشکل کمبود تجاری ایالات متحده را با چین حل کند که می گویند سالانه صدها میلیارد دلار برای امریکا هزینه دارد. از این روست که رئیس جمهور ترامپ کشورش را به سوی یک جنگ تجاری پرهزینه و پر دست انداز با بزرگترین شریک تجاری و دومین اقتصاد بزرگ جهان هدایت می کند.

دست کم این چیزی است که ادعا می کنند. اما با پیشرفت مناقشه آشکار و آشکارتر می شود که درد واقعی امریکا قدرت رو به رشد رقابتی چین و چالشی است که بر موقعیت ابرقدرتی امریکا وارد می کند.

مجموع 50 میلیارد دلار تعرفه ای که بر کالاهای چینی پیشنهاد شده، تقریبا همگی صنایع مرتبط با برنامۀ «ساخت چین 2025» است که به منظور ارتقاء پایۀ صنعتی چین طراحی شده است.

برنامه ریزی یک کشور برای توسعه، چیز غیرمعمولی نیست. درست مانند چین که برنامۀ «ساخت چین 2025» دارد، آلمان هم برنامه ای موسوم به «صنعت 4.0» دارد. حتی ایالات متحده هم در دوره و دولت باراک اوباما برنامه ای برای احیاء تولید آمریکا داشت.

اما به نظر می رسد دولت ترامپ نیت تسویه حساب شخصی با چین دارد. چرا؟ زیرا در صورت درست پیش رفتن برنامه، چین می تواند ایالات متحده را در مسابقۀ صنایع اصلی مانند هوش مصنوعی و رباتیک پشت سر بگذارد.

دولت ترامپ پر از خروس جنگیهای ضد چین، مانند پیتر ناوارو، نویسندۀ «مقابله با اژدها – ندای جهانی برای اقدام» است. ناوارو سعی کرده آنچه را که افزایش قدرت اقتصادی و نظامی چین می بیند برجسته کند. برغم آنکه اکثر اقتصاددانان دیدگاههای عجیب و غریب ناوارو از جمله در نوشته اش در رویترز که گفته است: «کالاهای چینی به معنی واقعی کلمه امریکاییها را مسموم می کند» را رد کرده اند، رئیس جمهور ترامپ از او با عنوان «آینده نگر» ستایش کرده است».

قبل از برکشیده شدن ناوارو، استیو بنن، به اصطلاحِ قابل بحث، مغز تیم ترامپ خیلی پیش از انتخابات ریاست جمهوری، طرفدارِ سر از پا ناشناسِ مقابله با چین بود. او قبل از این که سال قبل اخراج شود گفت: «ما در جنگ اقتصادی با چین هستیم ... یکی از ما در 25 یا 30 سال آینده قدرت برتر جهان خواهد بود و اگر همینطور پیش برویم، آنها می شوند.» در سپتامبر گذشته، بنن گفت که ایالات متحده از بخش 301 قانون تجارت 1974 علیه چین استفاده خواهد کرد که با شکایت علیه بازارشکنی فولاد و آلومینیوم چین پیگیری شد. با توجه به حوادثی که از آن زمان به وقوع پیوسته، مشخص است که برنامه بازی امروز دولت ترامپ، همان چیزی است که بنن نوشته است.

اقتصاد چین طی چهار دهه با سرعت سرسام آوری در حال رشد بوده است. این رشد علامتی حاکی از توقف ارسال نمی کند. چین بزرگترین صادر کننده کالا در جهان و بزرگترین شریک تجاری 130 کشور، از جمله ایالات متحده است. چین پیشروترین زیرساختهای جهان را می سازد که شبکۀ گستردۀ راه آهن تیزرو یکی از بزرگترین نمونه های آن است. در دانش و فناوری نیز به عنوان بخشی از برنامۀ «ساخت چین 2025» سرمایه گذاری سنگینی می کند.

آیا چین می تواند جای ایالات متحده را به عنوان بزرگترین اقتصاد جهان بگیرد؟ بسیاری از اقتصاددانان چنین فکر می کنند. و آن «دمی» که «ساقی» می گوید «بندۀ آن است» ممکن است فقط 10 سال دیگر باشد. ولی این حضور حضرت عزرائیل بر بالین امریکا نیست. جمعیت چین بیش از چهار برابر آمریکا است، پس چرا نباید اقتصادش هم بزرگتر باشد؟

توسعۀ اقتصادی چین در نظر رئیس جمهور ترامپ، و امثال پیتر ناوارو و استیو بنن، همچون تهدیدی است که باید با آن مقابله کرد. همین دیدگاه بود که در نخستین راهبرد امنیت ملی دولت [ترامپ] چین را حریف و رقیب راهبردی توصیف کرد. به نظر می رسد دولت ترامپ مصمم به جلوگیری از ادامۀ روند پیشرفت صلح آمیز چین با خرابکاری در گسترش اقتصادی آن است. پرسش این است: آیا خواهند توانست؟

بعید است. چین در حال حاضر مالک بزرگترین ذخایر ارز خارجی است. اندازۀ طبقۀ متوسط چین در سال 2015 از اندازۀ طبقۀ متوسط امریکا گذشت و به بزرگترین طبقۀ متوسط جهان تبدیل شد. پیش بینی می شود چین امسال با پشت سر گذاشتن امریکا به بزرگترین بازار خرده فروشی جهان تبدیل شود. و در ماه نوامبر چین میزبان نخستین نمایشگاه بین المللی واردات در شانگهای خواهد بود که نمادی قدرتمند از تصمیم کشور برای ادامۀ مسیر اصلاحات و درهای باز و تقویت روابطش با کشورهای جهان است.

چین با توجه به مساحت و جمعیتش و پیچیدگی اقتصادش، به خوبی می تواند از پس طوفانهایی که از اقیانوس آرام و از امریکا می وزد، برآید. برغم سیاست یکجانبه گرایی و حمایتگرایی تجاری که دولت ترامپ در پیش گرفته، چین همچنان به راه پیشرفت خود از جمله اجرای برنامۀ «ساخت چین 2025» ادامه خواهد داد.

نویسنده: شو چین دوئو

مترجم: مجتبی پویا برای رادیو بین المللی چین

شو چین دوئو خبرنگار سابق رادیو بین المللی چین در واشنگتن دی سی، امریکا و عضو ارشد مؤسسۀ پان گل Pangoal است.