برگ های سبز، برگ های زرد

گاهی اوقات بعد از کمی فکر کردن درباره چیزهایی که امروزه بخش مهمی از زندگی بوده و به علت اینکه در همه جا و به آسانی در دسترس هستند، اهمیت واقعی آنها به فراموشی سپرده شده است. اختراعاتی که در گذشته های دور بدون اینکه ثبت شوند برای رفع نیازهای اولیه بوجود آمده اند و در زندگی روزانه انسان ها جاری شده اند. با این حال به سادگی نمی توان از کنار برخی اختراعات انسان گذشت.

یکی از این اختراعات مهم کاغذ است. اختراعی که پس از ورود به زندگی انسان ها کاربردی های بیشماری داشته و فراتر از برگه ای برای نوشتن نامه های عاشقانه یا احکام حکومتی رفته است. امروزه بسیاری صنایع وابسته به این اختراع مهم هستند.

در سفر خود به هونان به منطقه تاوتو رسیدیم و روستایی به نام تاو لین.

از عمده فعالیت های مردم این روستا ساخت کاغذ به روش های سنتی است. برخی تولید کنندگان به فکر توسعه کارگاه های خود افتاده اند و رفته رفته ارزش کاغذهای دست ساز در بازار را دوباره یادآوری می کنند. مصرف امروزه کاغذهای دست ساز بیشتر در زمینه هنر خطاطی چینی است. کاغذ دست ساز خود با توجه به روش ساخت خود در این روستا هنری ارزشمند به شمار می رود و در میان صنایع دستی برجسته قرار می گیرد و پس از آنکه در اختیار هنرمند خطاط قرار می گیرد، ارزش هنری و معنوی آن دوچندان می شود. با توجه به همت و سرمایه ای که تولیدکنندگان بر این حرفه و هنر خود گذاشته اند، نشانی از رضایت در روند کاری آنها دیده نمی شود. گلایه اصلی آنها از جوانان است. جوانانی که دلباخته شهر و زندگی مدرن شده اند و یا برای تحصیل از شهرهای و روستاهای خود به شهرهای بزرگ تر رفته و بازنگشته اند. به این ترتیب است که در بیشتر کارگاه های کاغذسازی افراد میانسال و سالمند مشغول به کار هستند و به گفته خودشان کار کردن است که آنها را زنده نگه داشته است ولی امید کمی در آنها برای ادامه دادن این حرفه دیده می شود.

برخی کارگاه ها با سرمایه شخصی اداره می شوند و برخی دیگر نیز با حمایت دولتی پابرجا مانده اند. آنچه دیده می شود کارگاه هایی هستند که در ابتدایی ترین شکل بنا شده و به روش های سنتی و دستی در آنها کاغذ تولید می شود. مراحل ساخت کاغذ به طور کلی بر اساس تجربه و تکرار فراوان به تماملی نسبی رسیده است. از ابتدای روند تولید تا انتهای کار نیاز به صبر و تحمل فراوانی است. انتخاب بامبوی مناسب تخصصی است که در نهایت منجر به تولید کاغذی با کیفیت و مرغوب می شود. سن بامبو برای این کار بسیار مهم است زیرا پس از بریدن بامبو به عنوان ماده اولیه، باید مدتها درون آب قرار بگیرد و تا در زمان مناسب به خمیر کاغذ تبدیل شود. به همین دلیل سن بامبو با مدت زمان قرار گرفتن در آب و کیفیت خمیر کاغذ ارتباطی مستقیم دارد. بامبو ها 3 تا 5 ساله که دست چین شده اند در استخر های کوچکی برای تقریبا 2 سال در آب می مانند که دراین مدت رنگ سبز بامبو به زرد تغییر می کند. پس از این که بامبو مرحله اول را طی کردند، از آب بیرون آورده شده و به صورت رشته رشته در آمده و در مخزن های پر از آب دیگری قرار می گیرند.

دراین مرحله ماده اولیه تقریبا آماده شده است. بامبوهایی که در این مرحله به صورت رشته های نرم و خمیری درآمده اند، زیر پاهای استاد سازنده خمیر ورز داده می شوند. وقتی خمیر یک دست و نرم کاغذ آماده شده، داخل حوضچه کوچکی ریخته می شود و اینجاست که کاغذ به مرحله شکل گیری نزدیک می شود. وقتی خمیر داخل آب رقیق شد، بااستفاده از توری های بافته شده از رشته های بسیار نازک بامبو، خمیر رقیق شده به صورت لایه لایه از آب بیرون کشیده شده و روی صفحه ای خارج از استخر قرار می گیرند. پس از آنکه تحت فشار پرس آب لایه ها گرفته شد، استاد کاغذساز با دقت فراوان لایه های بسیار نازک را از هم جدا کرده و روی کوره دیواری می چسباند. بعد از چند دقیقه کاغذ آماده می شود.

در هوای بسیار گرم روستا در تابستان که روز به روز گرم تر می شود، استادان کاغذساز با تحمل و صبر فراوان برگه برگه کاغذها را از کوره جدا کرده و با قیمتی بسیار پایین تر از زحمت و کار طاقت فرسایی که روزانه انجام می دهند، به فروش می رسانند. روند ساخت کاغذ در تمامی کارگاه ها به همین منوال است اما آنچه ارزش و کیفیت کاغذها را متفاوت می کند، میزان تجربه سازندگان و دقت آنها در انتخاب مواد اولیه است.

داستان زندگی این مردمان در تکرار حرفه ای خلاصه می شود که با گذر زمان رو به فراموشی خواهد رفت و این فراموش شدن موجب نگرانی هر یک از این سازندگان کاغذ است. این نگرانی برای گذران زندگی یا بیکار شدن نیست بلکه دغدغه اصلی آنها از بین رفتن هنری و حرفه ای است که سالها بخشی از تاریخی بوده است که در هر صورت به آن بالیده اند. از رفتار و چهره تک تک افرادی که در این کارگاه ها کار می کنند، از پیرمرد 74 ساله ای که با این سن و سالش هنوز بدنی سالم دارد و به لگد کردن خمیر کاغذ می پردازد تا کودکانی که د رکنار پدربزرگ کاغذساز از پا افتاده خود به بازی مشغول هستند، می توان فهمید که وابستگی آنها به این صنعت و هنر بسیار عمقی است و نگاه آنها به ساخت کاغذ فراتر از فنی برای گذر زندگی بوده و زنده نگه داشتن آن را به عنوان رسالتی برای خود قلمداد کرده اند و با تحمل تمام سختی های کار به ادامه آن همت گمارده اند.

ابزار و آلاتی که برای تهیه کاغذ استفاده می شوند نیز خود بخش مهمی از حرفه های بومی و صنایع دستی منطقه را تشکیل می دهند. ساخت توری های مخصوصی که با استفاده از آنها لایه های خمیر کاغذ روی هم قرار می گیرند یکی از حرفه های بومی است که تولید کاغذ های مرغوب بدون آن ممکن نخواهد بود. این توری ها با رشته های بسیار نازک (در حدود یک میلیمتر) بامبو بافته می شوند. برای در کنار هم چیدن رشته های نازک بامبو از نخ ابریشمی استفاده شده و به همین دلیل فاصله هر ردیف ار رشته ها بسیار کم است که باعث می شود خمیر رقیق کاغذ بر روی این توری رسوب کند و لایه ای نازک از کاغذ شکل بگیرد.

برای ما که گویش محلی را نمی فهمیدیم بسیار سخت بود تا مراحل ساخت توری را از استاد بپرسیم اما پیرمرد با تمام مهارت و صبر خود، تک تک مراحل ساخت را برای ما به اجرا گذاشت و با آنکه به زحمت راه می رفت، در اتاق تاریک و بهم ریخته خود به دنبال مواد و لوازم مورد نیاز برای هر مرحله از ساخت می گشت و پس از آن با نگاه هایی پر از سرزندگی و نشاط به ما خیره می شد تا اگر نکته ای از قلم افتاده است برایمان بازگو کند.

"چن یین شنگ" از 8 سالگی شروع به این کار کرده است و 82 سال هر روز این کار را تکرار کرده است. او در منطقه بهترین سازنده توری ساخت کاغذ است. او در کلبه ای بسیار کوچک با دو اتاق زندگی می کند که برق ندارد و وسایل زندگی بسیار ساده و کم تعدادی در آن برای خود مهیا کرده اند. در نگاه اول زندگی دراین کلبه برای او و همسر 89 ساله اش که از پا افتاده و قادر به راه رفتن نیست، شاید پر از سختی و مشقت باشد زیرا که به خاطر کهولت سن و امکانات کم منزل، آسایشی که مورد نیاز هر فرد کهنسالی است در این خانه فراهم نباشد اما خانه کوچک و دوده گرفته با اثاثیه کم و ابتدایی چیزیاست که آنها 70 سال در کنار هم به آن خو گرفته اند و تغییر شرایط برای آنها ممکن است به قیمت پایان یافتن روزهای خوشبختی آنها باشد. به عبارتی دیگر به راحتی می توان دید که اینگونه افراد به شکل دیگری نمی توانند زندگی کنند و تغییر پس از 90 زندگی و بیش از 80 سال کار بسیار دشوار و بی فایده به نظر می رسد.