در سفر اوایل دسامبر ۲۰۲۰ از طرف رادیو و تلویزیون مرکزی چین به شهر ختن، نمونه ای از نتایج سیاست جدید آموزش زبان ملی را در یک مدرسه جامع ابتدایی از نزدیک دیدم. معلمان جوان اویغور در فضای پر نشاط کلاس یا محوطه مدرسه، همراه با آوازهایی به دو زبان چینی و اویغور به دانش آموزان حرکات ورزشی و رقص و آواز یاد میدادند و در کلاسهای درس کتابهایی به دو زبان چینی و اویغوری در قفسه ها وجود داشت.

 با دانش آموزان کوچک و شاد و پرنشاط مدرسه که از دیدن مهمانهای خارجی به وجد آمده بودند عکس یادگاری گرفتیم

حوادث تاریخی بیش از یکصد سال پیش چین با جنبشهای مشروطه خواهی، مبارزه با استعمار، جنگ تریاک و درگیریهای داخلی سیاسی و دو جنگ جهانی که قرار بود منجر به تشکیل چین نو شود، مسأله ایجاد نظام آموزش و پرورش مرکزی جدید با توجه به امکانات آن زمان، خود دغدغه ای بسیار بزرگ بود، چه برسد به این که امکان آموزش تک زبانه یا دو زبانه در سراسر کشور وجود داشته باشد؛ اما پس از فراز و نشیب بسیار، گذر زمان و پیشرفت فناوری و ارتباطات بیشتر و سریعتر زمانی و جغرافیایی، این امکان را فراهم کرد به طوری که هم اکنون در دوردستترین نقاط چین اکثریت قریب به اتفاق شهروندان، هم دسترسی به شبکه اینترنت و هم سواد و امکان استفاده از ابزارهای آن را دارند.

بر این پایه، تا مدت زیادی شهروندان غیر چینی زبان چین، از جمله اویغورها و تبتیها تمام دوره آموزشی خود را به زبان خود میگذراندند، اما از بیش از یک دهه پیش نظام آموزشی دو زبانه در بسیاری از این مناطق آغاز و به اجرا گذاشته شده است؛ بدین ترتیب هم اکنون نسل جوانی از اویغورها و تبتیها پدید آمده است که در سطح آموزشی بالا مسلط به هر دو زبان چینی و زبان خود هستند و میتوانند بخت خود را برای جستجوی فرصت شغلی به سراسر چین گسترش بدهند؛ یکی دیگر از نکات جالب در منطقه شین جیانگ چین که کمتر به آن پرداخته شده، این است که در نتیجه همزیستی مردم قوم هان با اهالی محلی از اقوام مختلف، شمار قابل توجهی از مردم قوم هان ساکن این منطقه نیز به یک یا دو زبان محلی منطقه از جمله زبان اویغور مسلط میشوند.

در رسانه های شین جیانگ نیز از دو زبان چینی و اویغوری برای پخش برنامه استفاده میشود

چین نیز مثل ایران و افغانستان یک کشور کثیر اللسان یعنی دارای چندین زبان است و در عین حال با توجه به وسعت بسیار زیاد و تنوع فراوان قومی و فرهنگی و زبانی و تاریخ بسیار دیرینه ای که دارد، این ویژگیها همیشه در خدمت تاریخ بسیار دیرینه اش بوده است. معمولا وقتی از تاریخ و پیشرفت تمدنهای بزرگ و پیشرفت تمدنها و امپراطوریهای بزرگ و دوره های پررونق تجاری و اقتصادی و ارتباط و گفتگوی تمدنها صحبت میشود نقش بسیار بزرگ مترجمان و افراد مسلط به چندین زبان که واسطه این ارتباط بوده اند، تحت تاثیر فعالیتهای تجاری، سیاسی، اقتصادی و علمی دیگر بسیار کمرنگ و حتی فراموش میشود. در گذشته این نقش بسیار بزرگ بر عهده افراد پراکنده ای از همه اقوام و تمدنها بود که به دلیل استعداد ذاتی یا زندگی در یک منطقه چند زبانه به طور طبیعی با تسلط به چند زبان بزرگ میشدند، اما پس از پیدایش و برقراری نظام آموزشی مرکزی در کشورها از اواخر قرن نوزدهم میلادی، آموزش زبان ملی و زبانهای خارجی نیز شکلی منسجمتر یافت و همانطور که آموزش بسیاری از مواد درسی علمی، مدنی، اجتماعی، حساب و هندسه و اخلاق در بسیاری از کشورها تا سطح معینی به صورت اجباری اجرا میشود تا بچه های هر کشوری وقتی بزرگ شدند، به عنوان شهروندان مسؤول قادر به زندگی در سطح بالاتری از رفاه باشند و توان خدمت به هموطنان خود را داشته باشند، آموزش یک یا چند زبان ملی و محلی نیز از جمله دروس این مرحله گنجانده شده است. به عنوان مثال در ایران زبان رسمی رسانه ها و ادارات مطابق قانون اساسی فارسیست و طبق اصل ۱۵ قانون اساسی مدارس مجاز به آموزش زبانهای محلی نیز هستند؛ دو زبان بزرگ پشتو و دری به عنوان زبانهای عمده رسانه ها و ادارات در قانون اساسی افغانستان گنجانده شده و در عین حال زبانهای محلی کوچک کشور نیز برای تدریس استفاده و آموزش آنها تشویق میشود.

در کشور سوئیس نیز چهار زبان رسمی وجود دارد؛ البته همه مردم کشور نیازی ندارند به هر چهار زبان مسلط باشند، ولی در عین حال افرادی که تعداد زبانهای بیشتری از کشور خود را بدانند، فرصتهای کاری بیشتری در داخل و همینطور خارج کشور پیدا خواهند کرد.

در سایه آموزش دو زبانه و به ویژه تحصیل و تسلط کودکان و نوجوانان شین جیانگ به زبان چینی، این بچه های شاد و پرانرژی که آینده سازان شین جیانگ و چین هستند، با داشتن فرصتهای شغلی بیشتر در سراسر کشور و حتی خارج از کشور خواهند توانست به خانواده، منطقه و کشور خود با توان بیشتری خدمت کنند.