سفر خارجی

در حال حاضر، بازار گردشگری ایران با سرعت در حال تغییر و همگام‌سازی با بازارهای جهانی است.

پیش از به نتیجه رسیدن توافق هسته‌ای، مردم این کشور هنگام سفر خارجی با مشکلات مختلفی مواجه بودند، اما اکنون نیز به علت شرایط اضطراری منطقه و تحولات سیاسی و مشکلاتی که گریبان‌گیر دنیاست، موانع دیگری پیش روی آنهاست.

نادیده نباید گرفت که متغیرهایی چون کاهش ارزش پول ایران، افزایش تورم و همچنن اعمال سیاست‌های سختگیرانه برخی کشورها برای صدور ویزا برای ایرانی‌ها و البته گرایش‌های اعتقادی و مذهبی و مشابهت‌های فرهنگی در انتخاب مقاصد سفر نقش مهمی دارد.

سالنامه آماری سازمان جهانی جهانگردی، وضعیت گردشگری خروجی ایران را در فاصله سال‌های 2009 تا 2013 بررسی و مقاصد پربازدید مسافران ایرانی را مشخص کرده است. براساس این گزارش، پس از کشور ترکیه که در سال 2013، یک میلیون و 196 هزار و 482 ایرانی به آن سفر کردند، عراق دومین مقصد پربازدید ایرانی‌ها بوده است.

همچنین سهم بازار عربستان از گردشگران ایرانی در سال 2013 تنها 0.01 درصد تعیین شده و گزارش سازمان جهانی جهانگردی نشان می‌دهد ارمنستان و جمهوری آذربایجان پس از ترکیه و عراق، مقاصد پرطرفدار ایرانی‌ها برای سفر بوده‌اند.

در سال 2013 حدود 146 هزار و 184 ایرانی به ارمنستان و 143 هزار و 579 ایرانی به جمهوری آذربایجان سفر کردند. اما در بین کشورهایی که تعداد مسافران ایرانی آن در سال 2013 مشخص شده، پادشاهی بوتان با 4 مسافر ایرانی در بین تمام کشورها با کمترین اقبال از سوی ایرانی‌ها روبه‌رو شده است.

از سوی دیگر عواملی چون امکان و شرایط اخذ ویزا، حضور کارگزار ایرانی و بومی در کشور مقصد، هزینه‌های اقامت و سفر، خوراک و راحتی سفر متناسب با فرهنگ ایرانی، وجود مسیر پروازی متداول و ارزان قیمت،‌ کوتاهی و بلندی مسیر پروازی، امکان خرید ارزان قیمت و وجود اماکن و سایت‌های گردشگری نیز در سفر مردم تاثیرگذار است.

«اسماعیل ابراهیم پورخورسند»، از فعالان گردشگری ایران است.

او از سال 1992 فعالیت خود را آغاز کرده و پس از طی کردن دوره‌های راهنمایان گردشگری و مدیریت فنی و مدیریت جهانگردی در گرایش طراحی مناسبات در صنعت گردشگری، هتلداری، آشپزی، کترینگ، کافی‌شاپ، ماساژ و مدیریت اسپا در کشورهایی چون تایلند، مالزی و اندونزی با بسیاری از آژانس‌های ایران و کشورهای دیگر همکاری داشته است.

پورخورسند که نخستین تور زمینی ایران به اروپا پس از انقلاب اسلامی 1979 را برگزار کرده، اکنون مدیر موسسه اطلاع‌رسانی و توسعه زیرساخت گردشگری جهانگردان آریایی است.

او در گفت‌وگو با گزارشگر رادیو بین‌المللی چین (CRI) در تهران، با تاکید بر این که کشورهای همسایه بیشترین پتانسیل پذیرش مسافر را از یکدیگر دارند، می‌گوید: «ترکیه، ارمنستان، دبی، عراق، نخجوان و باکو کشورهای همسایه ایران هستند که در این میان ترکیه به دلیل وقایع تروریستی و رخ دادن کودتا رتبه خود در جذب گردشگر را از دست داده و به جای آن گرجستان و روسیه رونق بیشتری را در این زمینه شاهد بوده‌اند.»

شاید در سال‌های گذشته دبی انتخاب نخست مردم ایران برای سفر خارجی بود، اما با افزایش جنایت‌های داعش از محبوبیت مقاصد گردشگری کشورهای عربی کاسته شد.

آمریکای جنوبی یکی از مقاصد نوین سفر است و گروهی از مسافران که تمایل دارند پول بیشتری خرج کنند، به سمت آن گرایش پیدا کرده‌اند. آنها کسانی هستند که ثبت ویزای شینگن، کانادا، ایالات متحده، آمریکای جنوبی و استرالیا در پاسپورت‌شان را نوعی اعتبار اجتماعی تلقی می‌کنند.

مسیرهایی چون کره جنوبی و ژاپن در لیست مقاصد لوکس ایرانیان برای سفر خارجی قرار دارند. مسیرهای شرق آسیا البته جز چین نیز به دلیل ارزان بودن ویزا، پرواز، هتل و خدمات، مسیر بسیار مناسبی برای بازار ایران محسوب می‌شوند.

هر روز آگهی‌های تور به مقاصد تایلند، مالزی، اندونزی، سنگاپور و ویتنام در روزنامه‌های ایران منتشر می‌شود و سریلانکا نیز سعی دارد تا سهم بیشتری را کسب کند. از سوی دیگر هند به علت برخوردار بودن از آب و هوای فصلی، موفق نشده تا آن‌طور که انتظار داشته نظر تورها را به خود جلب کند.

پورخرسند با اشاره به این که گروهی از بازرگانان ایرانی سفر به چین را مهم می‌دانند، تاکید می‌کند: «اگر کارگزارهای بزرگی از چین برای برنامه‌ریزی آماده باشند و مواردی چون تسهیلات ویزا، هتل، رستوران‌های ایرانی و سایر خدمات سفر را با معرفی بهتر اماکن گردشگری در اختیار آژانس‌های ایرانی قرار دهند و در این راستا یک کارگروه تشکیل شود، می‌توان امید داشت که خیلی زود سهم چین از بازار گردشگری ایران با رشد مواجه شود.»

به طور کلی سفرهای خارجی مردم ایران به علت تفریح، خرید یا زیارت اماکن مذهبی صورت می‌گیرد.

تعداد گردشگران ایرانی که به ماجراجویی و کشف طبیعت یا نقاط بکر دنیا تمایل داشته باشند، بسیار اندک است. به همین علت مقاصد سفر آنها معمولا مشخص بوده و آژانس‌های مسافرتی می‌دانند که تورهای خود را چطور برنامه‌ریزی کنند.

در این میان کشورهای ترکیه، ارمنستان، امارات متحده عربی، مالزی، تایلند و عراق از مقاصد مشهور و پرطرفدار ایرانیان برای سفر هستند.

در فهرست سنتی مقاصد گردشگری خارجی ایرانی‌ها، ترکیه به عنوان نخستین مقصد شناخته می‌شود. گفته می‌شود ایرانی‌ها پس از آلمانی‌ها و گرجی‌ها، سومین ملت علاقه‌مند سفر به ترکیه هستند.

«حسین» که در یکی از آژانس‌های مسافرتی تهران کار می‌کند، معتقد است قیمت بالای اقامت در هتل‌ها و اقامتگاه‌های ایران و کیفیت پایین خدمات‌دهی به مسافران باعث رونق سفرهای خارجی شده و می‌گوید: «وقتی هزینه‌ها و کیفیت سفر داخل ایران را با خارج از کشور مقایسه می‌کند، به این نتیجه می‌رسد که سفر خارجی عقلانی‌تر است. تصور کنید هزینه یک شب اقامت در یک ویلای مناسب در سواحل دریای خزر، برابر با یک هفته اقامت در هتل‌های معمولی سواحل دریای سیاه در ترکیه باشد. آن‌وقت آیا شما باز هم پول‌تان را برای سفر به شمال ایران خرج می‌کنید؟!»

ترکیه از شمال غرب با ایران مرز مشترک دارد و مسافران حتی می‌توانند از راه زمینی به آنجا بروند و دیگر نیازی نیست که برای خرید بلیت هواپیما هزینه کنند. از سوی دیگر تنوع پوشاک موجود در بازار ترکیه، بسیار برای ایرانیان جذاب و هیجان‌انگیز است.

«فرناز»، یک دختر دانشجو است که همیشه از دوستانش می‌خواهد تا هنگام سفر به ترکیه برایش لباس خریداری کنند و هنگام بازگشت به ایران بیاورند. او می‌گوید: «طرح و مدل و حتی رنگ‌هایی که در برندهای ترک می‌بینید را نمی‌توانید به راحتی در ایران پیدا کنید. حتی طرح‌های چاپ شده روی تی‌شرت‌های ترک را تاکنون در ایران پیدا نکرده‌ام تا برای شوهر و پسرم بخرم. برای همین از دوستانم که به تکیه می‌روند خواهش می‌کنم از آنجا برایمان لباس بخرند.»

بیشتر ایرانیان به سه دلیل اصلی استراحت، خرید یا زیارت سفر می‌کنند.

با توجه به این که سفر با تور ارزان‌تر است و مسافران از آن استقبال می‌کنند، تورگذاران تلاش می‌بایست جزئیات سفر را طوری برنامه‌ریزی کنند تا رضایت بیشتر مسافران را جلب کند. پس در این میان اگر کسی قصد ماجراجویی داشته باشد نیز مجبور است تا همراه گروه بماند. به همین علت برخی مسافران هنگام حضور در تور ترجیح می‌دهند فقط از بلیت هواپیما و اقامت هتل استفاده کنند و در نتیجه به صورت انفرادی یا در گروه‌های کوچک‌تر به گردش در شهرها می‌پردازند.

اگر کسی تمایل نداشته باشد که در تور ثبت‌نام کند، یکی از ساده‌ترین راه‌های سفر به خارج از کشور، انتخاب ارمنستان است. مسافران می‌توانند در ترمینال‌های اتوبوس بین‌شهری تهران داخل اتوبوس بنشینند و 22 ساعت بعد در میدان هراپاراک ایروان پیاده شوند.

سفر به این کشور با خودرو شخصی نیز از ویژگی‌هایی است که باعث می‌شود تا مسافران در هزینه‌های حمل‌ونقل صرفه‌جویی کنند. رانندگان می‌توانند پس از تهیه گواهینامه بین‌المللی و دریافت پلاک بین‌المللی با اتومبیل خود هر زمانی که می‌خواهند به هر شهری که می‌خواهند سفر کنند و از مناظر طبیعی و نقاط گردشگری و تاریخی لذت ببرند.

مسافرانی که نمی‌خواهند در ارمستان رانندگی کنند، می‌توانند اتومبیل خود را در پارکینک شبانه‌روزی جلفا پارک کنند و با تاکسی‌های بین‌المللی به مرز نوردوز در حاشیه رودخانه ارس بروند. پس از عبور از مرز نیز تاکسی‌ها مسافران را به ایروان می‌رسانند.

با توجه به این که ایرانیان به راحتی می‌توانند به ارمنستان سفر کنند، خواننده‌ها و گروه‌هایی که اجازه ندارند در خاک جمهوری اسلامی ایران کنسرت برگزار کنند، ارمنستان را انتخاب می‌کنند.

تا پیش از ظهور داعش، ایرانیان با هدف زیارت اماکن مقدس شیعیان، علاوه بر عراق به سوریه نیز سفر می‌کردند که در این میان دیدار از لبنان نیز در برنامه تورها قرار داشت. اکنون با وجود ناامنی در عراق، همچنان مسلمانان ایران به این کشور سفر می‌کنند و مراسم مهم اربعین هر سال با حضور میلیون‌ها ایرانی در کربلا برگزار می‌شود.