منطقه ای که زلزله سی چوان در 12 مه سال گذشته میلادی لرزاند، محل زندگی قومیت «چیان» یکی از اقلیت های ملی چین است. بر اثر این زلزله، تعدادی از هنرمندان چیانی جان باخته و شهر و روستاهای چیانی ها ویران شده اند. این زلزله لطمه سنگینی به فرهنگ سنتی قومیت چیان وارد کرده است. اکنون یک سال پس از وقوع زلزله خبرنگار رادیو بین المللی چین برای آگاهی از روند پیشرفت بازسازی فرهنگ این قومیت به استان سی چوان رفته است.

خانم «وان جن فان» در روستایی به نام «یو زی شی» یکی از روستاهای شهر یین شیوی استان سی چوان زندگی می کند. او از قومیت چیان است و 44 سال دارد. او نه تنها می تواند آهنگ های چیانی را به زیبایی اجرا کند، بلکه در گلدوزی روی کفش و شال نیز مهارت بالایی دارد. او برای تسلط بر این مهارت معلمی رسمی نداشته و با اتکا به خودآموزی این هنرها را آموخته است. او یکی از امیدهای حفظ و تداوم فرهنگ قومیت چیان به شمار می رود.

وان جن فان می گوید:

«من معلم رسمی نداشتم. یادم هست هر یکشنبه پیش سالمندان چیانی می رفتم و گلدوزی کردن آنها را تماشا می کردم و سئوالاتی از آنها می پرسیدم. آنها هر چند سواد چندانی نداشتند، اما با زبان ساده خود این هنر را به من یاد می دادند و من از همین راه گلدوزی چیانی را یاد گرفتم.»

قومیت چیان با سه هزار سال قدمت یکی از قدیمی ترین اقلیت های قومی چین است. مردم چیانی ابتدا در شمال غربی چین زندگی می کردند و بعد به استان «سی چوان» مهاجرت کردند. آنها خانه های خود را با سنگ در دامنه کوه ها می سازند و به همین خاطر به نام «قومیتی در میان ابرها» نیز مشهور هستند. خانه های سنگی چیانی ها با روش سنتی ساخته می شود و از این رو بخش مهمی از تاریخ معماری چین و حتی جهان محسوب می شود. لباس ها، رقص و آواز و آلات موسیقی آنها نیز به خاطر سبک ویژه خود جذابیت بسیاری دارد.

پس از زلزله، نهادهای مسئول حفاظت و مطالعه آثار فرهنگی و تاریخی چین، چه دولتی چه غیردولتی، بی درنگ برای بررسی خسارات وارد شده به آثار فرهنگی و تاریخی چیانی ها تیم هایی تخصصی را به منطقه زلزله زده اعزام کرده و پیشنهادهایی را برای حفاظت از آثار تاریخی و فرهنگی این قومیت مطرح کردند. وزارت فرهنگ چین چهار منطقه آزمایشی حفاظت از فرهنگ چیانی ایجاد کرده که در آنها آثار تاریخی و فرهنگی و میراث فرهنگی غیرمادی این قومیت به طور جدی مورد حفاظت قرار گرفته است. دولت چین نیز از این کار حمایت مالی می کند.

به گفته جو هه پین، معاون وزیر فرهنگ چین، قومیت چیان زبان مکتوب ندارد و فرهنگ آنها به طور شفاهی نسل به نسل منتقل می شود. به همین خاطر، برای تضمین حفظ و انتقال فرهنگ چیانی، علاوه بر حفاظت آثار مادی، باید به حفاظت از نخبه های فرهنگی و مستندات فرهنگی این قومیت نیز اهمیت شایسته ای داده شود. استفاده از فناوری الکترونیکی نیز برای این کار بسیار ضروری است. «جو هه پین» می گوید:

«با توجه به اینکه فرهنگ قومیت چیان به طور شفاهی به نسل های بعدی منتقل می شود، حفاظت از نخبه های فرهنگی محور کار حفاظت از فرهنگ این قومیت به شمار می آید. همچنین باید مستندات فرهنگ چیان را جمع آوری و حفظ کرد. یک موزه دیجیتالی فرهنگ چیان نیز در حال ایجاد است.»

شهر «بی چوان» یگانه شهر خودمختار قومیت چیان چین است. دبیرستان «بی چوان» یکی از دبیرستان های این شهر، به منظور انتقال فرهنگ چیانی دوره های آموزشی ویژه ای را دایر کرده است. آقای «شیو» یکی از معلمان این دوره های آموزشی به خبرنگار رادیو بین المللی چین گفت:

«در حال تدوین کتاب درسی فرهنگ قومیت چیان هستیم و پس از تدوین، در تمام کلاس های دبیرستان بی چوان برای تدریس فرهنگ چیانی از آن استفاده خواهد شد.»

«لی چون هون» یکی از دانش آموزان سال دوم دبیرستان بی چوان در این دوره های آموزشی شرکت کرده است. او با اشاره به اینکه در این کلاس ها دانستنی های فراوانی درباره فرهنگ چیانی یاد گرفته و این دوره های آموزشی برای انتقال و گسترش فرهنگ چیانی نقش مهمی دارد، گفت:

«به نظرم باید تلاش کنیم تا مردم خارج از شهر بی چوان با فرهنگ ما بیشتر آشنا شوند.»

قومیت چیان در حال حاضر 300 هزار نفر جمعیت دارد که عمدتا در شهر تبتی نشین و چیانی نشین «آ با» و شهر چیانی نشین بی چوان زندگی می کنند. این مناطق نیز در زلزله سال گذشته متحمل سنگین ترین خسارات شده بودند. بیشتر شهرک ها و دهکده های چیانی نشین در این زلزله 8 ریشتری ویران شدند و اکنون در دست بازسازی هستند. شیائو یوئو تسای، معاون رئیس شهرداری «آ با» با اشاره به اینکه بازسازی فرهنگ چیانی بخش مهمی از بازسازی مناطق چیانی نشین است و این کار در حال حاضر طبق برنامه های مقرر در جریان است، گفت:

«شهرک هایی مانند «مائو شیان»، «ون چوان» و «لی شیان» که در این زلزله ویران شده، همه چیانی نشین هستند. ما در بازسازی این مناطق از سبک معماری چیانی ها استفاده می کنیم. همچنین یک موزه فرهنگ چیانی نیز احداث خواهیم کرد.»

دهکده «مائو ار شی» یکی از دهکده های چیانی نشین شهر «بی چوان»، در زلزله سال گذشته کاملا ویران شد. اکنون روی ویرانه های آن، یک دهکده کاملا جدید احداث شده که ساکنان یک نام جدید و زیبا برای آن گذاشته اند: «دهکده چیانی نشین جینا». جینا زیباترین لوح الهه قومیت چیان است.

«یان شیائو کون» یکی از مقامات شهرک «لی گو» و مسئول امور بازسازی دهکده جینا است. او می داند که بازسازی ساختمان ها فقط نخستین گام است و برای ادامه زندگی چیانی ها در این دهکده احیای فعالیت های تولیدی مساله مهم تری است. او گفت:

«ساکنان اینجا قبل از زلزله عمدتا با دامپروری امرار معاش می کردند. اکنون ما یک دهکده کاملا جدید داریم و در نظر داریم صنعت گردشگری را در آن توسعه دهیم . طبق برنامه اولیه ما، بخشی از 71 خانواده این دهکده رستوران و بقیه مهمانسرا باز می کنند. همچنین هنرهای مردم این روستا از جمله رقص و آواز و گلدوزی چیانی به توسعه گردشگری در این منطقه کمک خواهد کرد.»

خانم «شی چن آن» یکی از ساکنان این دهکده است که قبل از زلزله کشاورز بود. اکنون، او با تولید و فروش اشیای گلدوزی شده چیانی امرار معاش می کند. هر چند فعلا خریداران زیادی ندارد، اما به آینده زندگی خود کاملا اطمینان دارد. او می گوید:

«با توسعه صنعت گردشگری در این منطقه، خریداران من هم بیشتر خواهند شد. من نگران آینده زندگی ام نیستم.»

دولت چین مردم قومیت چیان را به تولید کالاهایی با ارزش تجاری و هنری بالا تشویق می کند. کارشناسان نیز معتقدند که تولید صنایع دستی قومیت چیان می تواند به بهسازی زندگی آنها کمک کند.