مانوی مذهب جهانی مربوط به اواسط قرن سوم میلادی است که از پارس منشا گرفت مانوی مذهب جهانی در اواسط قرن سوم میلادی از پارس منشا گرفت و به مانی بنیانگذار آن نامگذاری شد . سال 243 میلادی مانی از سوی سلسله ساسانی مورد شناسایی قرار گرفت . این مذهب در سراسر کشور رواج یافت و این نشاندهنده تاسیس رسمی مانوی بود اما این روزگار خوش طولی نکشید.

 از دوره حکومت بهرام اول تا بهرام دوم ، مانی و پیروان وی مورد انتقام و آ زار قرار گرفتند به گونه ای که 26 فوریه 277 میلادی مانی را زنده پوست کندند و جسدش را در جندی شاپور به دار آویختند و بسیاری پیروان وی نیز قتل عام شدند. در چنین وضعی پیروان مانوی ناگزیر پا به فرار گذاشتند و دور از وطن در مناطق سراسر جهان آواره و سرگردان شدند.

 آنان در عین حال به تبلیغ این دین پرداختند تا اینکه مانویسم به یک مذهب جهانی تبدیل شد . مانویسم بر اساس اعتقادات مذهبی بر مبنای یک سیستم فکری مذهبی شکل گرفته است که هسته ان " دو مرام " و " سه مرحله " را شامل می شود .

 معنی " دو مرام " به روشنایی و تاریکی یعنی خیر و شر و نشانه روشنایی و اهریمن زشتی و تاریکی است . بر این مبنا انسان باید از شرارت دوری و از پلیدی ها و تاریکی بگریزد . فرایند" سه مرحله " نماینده گذشته - زمان حال و اینده است و ایزد روشنایی از همه بالاتر است. در دوره امپراتور گائو زون سلسله تانگ ( سال650 تا سال 683) مانویسم از جاده ابریشم به چین راه یافت .

 در سال 694میلادی " وو زه تیان " در چیان ان موعظه کنندگان مانوی را فرا خواند و اجازه داد مانویسم به عنوان دین قانونی در این کشور اشکارا تبلیغ شود که این بیانگر رحمت و جوانمردی سلسله تانگ است. در ضمن مانویسم همچنین از راه ابریشم دریایی به بندر ساحلی جنوب شرقی چین که بندر چوان جو مرکز آن دانسته می شود و به داخل کشور راه یافت .

 به علت بخشندگی "وو زه تیان" ، مانوی در این کشور حق موعظه را به دست اورد و این باعث شد که بسیاری از مردم نژاد هان نیز به این دین بپیوندند و موجبات بایکوت و حملات دین های سنتی چین از جمله بودا و دائیسم فرا هم آمد . در نتیجه امپراتور سیان زون به سرعت متوجه مساله شد و در ژوئیه سال732 میلادی طی فرمانی تبلیغ مانوی را در این کشور منع کرد.اما این دستور تنها مانع روی آوردن هان ها به مانویسم شد بلکه کسانی که از منطقه غربی به چین امده بودند ،کماکان از این مذهب پیروی می کردند.

 در دوران " اغتشاشات ان شی " در سلسله تانگ سربازان حوی حه به ارتش تانگ کمک کرده و ارتش شورشی را شکست دادند و شهر "لویان " را دوباره به تصرف دراوردند . به دلیل اینکه ملیت حوی حه در این حادثه سهم شایانی ادا کرد در زمینه وصلت با خانواده سلطنتی سلسله تانگ مورد استقبال قرار گرفت. به طوری که چندین شاهدخت با خانهای حوی حه ازدواج کردند ضمن انکه مانویسم در منطقه حوی حه به عنوان دین رسمی کشور معرفی شد .

 به دنبال این رویداد مانویسم در سلسله تانگ رواج یافت و این آیین مورد تبلیغ قرار گرفت و عبادتگاه هایی نیز برای پیروان آن ساخته شد . امپراتور تای زون همچنین دستخطی برای یکی از این عبادتگاه ها اعطا کرد . سپس سلسله تانگ بنابه خواست ملیت حوی حه در چهار منطقه تانگ " عبادتگاه های دا یون گوان مین" را بنا و در مرکز استان خه نان و مرکز تای یوان سه مرکز عبادی برای دین مانی ساخت . به این ترتیب عبادتگاه های مانوی ها در سراسر کشور ساخته شد و مسیر گسترش این آیین نیز هموار گردید .

 پس از به قدرت رسیدن امپراتور وو زون، وی منع تبلیغ این آیین را صادر کرد و از آن پس روزهای بد برای پیروان این مذهب آغاز شد . در سال 845 میلادی امپراتور یاد شده جنبش بزرگ نابودی بودا را بر پا کرد و به دنبال ان دین مانی نیز کاملا ممنوع اعلام گردید . در این زمان مانویسم به سه گروه تقسیم شد . گروهی خود را به بودیسم و دائویسم نزدیک کرده و گروه دوم به دین مردمی مبدل شده و مخفیانه در میان مردم به ترویج مانویسم پرداختند . مناطق شمال غرب و شمال مرکزی مناطق فعالیت آنان بود .

 گروه سوم نیز به مناطق فوجیان و جه جیان – که پیروان مانی در انجا زیاد بودند منتقل شده و به فعالیت ادامه دادند. اما به علت تاثیرات گروه های مذهبی دین های مردمی این کشور دین مانی به تدریج به صورت گروه مذهبی مردمی متفاوت با آیین گذشته مانویسم تبدیل شد . مانویسم در واقع مذهب " دین مین " در اوایل سلسله سونگ است .